Πιθανότατα της έχετε μιλήσει αρνητικά – κατηγορώντας την για το βάρος σας, τις κακές συνήθειες ή τα αραιά μαλλιά σας. Αν και δεν μπορείτε να αλλάξετε το γενετικό χέρι που σας μοιράστηκαν, στην πραγματικότητα έχετε περισσότερο έλεγχο του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν τα γονίδιά σας από όσο νομίζετε.
Γεννιόμαστε με περίπου 20.000 γονίδια, τα οποία είναι τμήματα του DNA που περιέχουν οδηγίες για τα κύτταρα. Υπάρχουν δύο αντίγραφα από το καθένα – ένα από κάθε έναν από τους γονείς μας.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι ορισμένα γονίδια αυξάνουν τον κίνδυνο κακής υγείας. Για παράδειγμα, ορισμένες γενετικές παραλλαγές μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο να γίνει κάποιος υπέρβαρος, να αναπτύξει τη νόσο του Αλτσχάιμερ και να αναπτύξει καρκίνο.
Ωστόσο, οι συνήθειες του τρόπου ζωής συνδέονται με τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται τα γονίδιά μας και μπορούν να ενεργοποιήσουν ή να «σβήσουν» αποτελεσματικά ορισμένες συνήθειες – όπως οι διακόπτες φώτων στο σπίτι σας.
Τελικά, αυτό σημαίνει ότι σε πολλές περιπτώσεις μπορείτε να μειώσετε τα γονίδια που σχετίζονται με ασθένειες και να ενεργοποιήσετε περισσότερο τα γονίδια που σχετίζονται με τη μακροζωία.
«Μελέτες έχουν δείξει ότι περίπου το 25 τοις εκατό της μακροζωίας στους ανθρώπους είναι κληρονομικό. Αυτό σημαίνει ότι το προσδόκιμο ζωής μας καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό (75 τοις εκατό) από το περιβάλλον και μόνο το 25 τοις εκατό από τα γονίδιά μας», λέει ο καθηγητής Joao Pedro Magalhaes, επικεφαλής του Εργαστηρίου Γονιδιωματικής Γήρανσης και Αναζωογόνησης στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.
«Όταν ασκείστε, προκαλείται αλλαγές στο σώμα σας, οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων σας. Το ίδιο ισχύει και για τη διατροφή».
Είναι «πολύ δύσκολο» να χαράξουμε μια γραμμή μεταξύ των αλλαγών στον τρόπο ζωής, μιας αλλαγής στη γονιδιακή έκφραση και της επακόλουθης επίδρασης στη μακροζωία, σημειώνει ο καθηγητής Magalhaes. Ωστόσο, υπάρχει κάποια πολλά υποσχόμενη έρευνα.
Περιορισμός θερμίδων
«Υπάρχει ένα γονίδιο που ονομάζεται mTOR που ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο τα κύτταρά μας αντιλαμβάνονται τα θρεπτικά συστατικά και – ανάλογα με αυτό – αποφασίζουν αν θα αναπτυχθούν ή όχι», εξηγεί ο Δρ. Νίκος Κτιστάκης, επικεφαλής της ομάδας στο Ινστιτούτο Babraham, όπου ερευνητές μελετούν τη διαδικασία γήρανσης.
«Η μείωση της δραστηριότητας του mTOR έχει αποδειχθεί ότι παρατείνει τη διάρκεια ζωής πολλών οργανισμών, και αυτό πιθανότατα θα συνέβαινε και στους ανθρώπους. Επομένως, η μείωση της δραστηριότητας του mTOR είναι καλή για τη μακροζωία», λέει.
Ένας τρόπος για να απενεργοποιήσετε αποτελεσματικά το mTOR είναι να μειώσετε τις θερμίδες, με την πρόσληψη τροφής να μειώνεται έως και στο μισό, σύμφωνα με μελέτες σε ζώα.
Ωστόσο, οι επιστήμονες παραδέχονται ότι αυτό είναι ανέφικτο λόγω της «απλής θέλησης» που θα χρειαζόταν οι άνθρωποι να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, καθιστώντας σαφές ότι αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να προκαλέσει επικίνδυνες παρενέργειες όπως η υπερβολική απώλεια βάρους.
Έτσι, οι ερευνητές μελετούν μια φαρμακευτική εναλλακτική λύση – ένα φάρμακο που ονομάζεται ραπαμυκίνη. Αναπτύχθηκε αρχικά ως ανοσοκατασταλτικό για ασθενείς με μεταμόσχευση οργάνων, αλλά όπως και ο περιορισμός των θερμίδων, απενεργοποιεί το mTOR. «Γίνεται πολλή δουλειά με αυτά τα φάρμακα για να μάθουμε αν μπορούν να επηρεάσουν τη μακροζωία», λέει ο Δρ. Κτιστάκης.
«Η ραπαμυκίνη είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα που παρατείνουν τη ζωή καθώς παρατείνει τη διάρκεια ζωής των τρωκτικών (έως και 15 τοις εκατό) και δοκιμάζεται επί του παρόντος σε σκύλους. [It] είναι ένας από τους πιο ενεργούς ερευνητικούς τομείς στη φαρμακολογία μακροζωίας», λέει ο καθηγητής Magalhaes.
Ωστόσο, ξεχωριστές μελέτες έχουν υποστηρίξει στοιχεία ότι ο περιορισμός των θερμίδων οδηγεί σε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Μια μελέτη από μια ομάδα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που μείωσαν την πρόσληψη τροφής κατά 25 τοις εκατό για δύο χρόνια επιβράδυναν τη βιολογική τους γήρανση κατά 2 έως 3 τοις εκατό. Κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα αφού πήραν δείγματα αίματος από τους εθελοντές για την παρακολούθηση χημικών δεικτών που ρυθμίζουν την έκφραση των γονιδίων μακροζωίας.
Οι ερευνητές σημείωσαν ότι, ενώ οι δραστικές περικοπές θερμίδων “πιθανώς δεν είναι για όλους”, είναι εύκολο να επιτευχθούν μετά από διαλείπουσα νηστεία (τρώγοντας πολύ λίγο ή καθόλου για μια καθορισμένη χρονική περίοδο, όπως μία ή δύο ημέρες την εβδομάδα) ή μετά από χρονικά περιορισμένη νηστεία Η κατανάλωση φαγητού (κατανάλωση τροφών μέσα σε ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα την ημέρα, π.χ. 10 π.μ. και 6 μ.μ.) θα μπορούσε να οδηγήσει σε παρόμοια αποτελέσματα.
Ασκηση
Οι επιστήμονες είναι επίσης ενθουσιασμένοι με ένα γονίδιο που ονομάζεται FOXO3. Μελέτες που χρονολογούνται περισσότερο από μια δεκαετία δείχνουν ότι ενεργοποιεί την αυτοφαγία – τη διαδικασία με την οποία τα κύτταρα απαλλάσσονται από παλιά και κατεστραμμένα μέρη, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την παράταση μιας υγιούς διάρκειας ζωής.
Ενώ, όπως συμβαίνει με όλα τα γονίδια, ο καθένας έχει δύο αντίγραφά του, τρεις στους δέκα ανθρώπους στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν μια «υπερφορτισμένη» έκδοση, ενώ ένας στους δέκα έχει δύο – που σημαίνει ότι έχει ένα γονίδιο FOXO3 «κινητήρα αεριωθούμενων», είπε ο Δρ. Craig Willcox, καθηγητής δημόσιας υγείας και γεροντολογίας στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Οκινάουα στην Ιαπωνία. Μόνο μια γενετική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει ποια εκδοχή έχει ένα άτομο.
«Οι μελέτες μας έχουν δείξει ότι το FOXO3 βρίσκεται στην καρδιά ενός κέντρου γήρανσης. Ενσωματώνει σήματα από δεκάδες άλλα γονίδια που επηρεάζουν τη διαδικασία γήρανσης. Σκεφτείτε το ως ένα κύριο γονίδιο που ελέγχει τη διαδικασία γήρανσης και προστατεύει από ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία», λέει.
Έρευνες έχουν δείξει ότι το FOXO3 προστατεύει από καρδιαγγειακές παθήσεις – μια κύρια αιτία θανάτου στο Ηνωμένο Βασίλειο – και καρδιομεταβολικές ασθένειες, οι οποίες περιλαμβάνουν καρδιακές προσβολές, διαβήτη και μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος.
Η άσκηση μπορεί να ενεργοποιήσει το FOXO3 ειδοποιώντας τον για «την ανάγκη να εργαστεί» και εξισορροπώντας το άγχος που ασκεί η σωματική δραστηριότητα στο σώμα, εξηγεί ο Δρ. Ο Γουίλκοξ. Σε απόκριση, το FOXO3 πυροδοτεί την απελευθέρωση αντιοξειδωτικών που μειώνουν τη φλεγμονή.
Το πόσο γρήγορα ενεργοποιείται το γονίδιο εξαρτάται από τα γονίδια και τον τρόπο ζωής ενός ατόμου. Αλλά πιθανότατα θα συμβεί αργά με την πάροδο του χρόνου, «όπως η άσκηση αλλάζει το σχήμα του σώματός σας με την πάροδο του χρόνου», λέει. «Το βασικό σημείο στην αλλαγή του τρόπου ζωής είναι η επιμονή και η συνέχεια», προσθέτει ο Δρ. πρόσθεσε ο Willcox.
Υπνος
Άλλες μελέτες δείχνουν ότι ο ύπνος είναι ζωτικής σημασίας.
Όταν επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ συνέκριναν τον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζονται τα γονίδια σε δεκάδες ζώα, διαπίστωσαν ότι στα είδη που ζουν περισσότερο, τα γονίδια που σχετίζονται με τη φλεγμονή και τη διαδικασία μετατροπής της τροφής σε ενέργεια ήταν εξασθενημένα.
Η έκφραση αυτών των γονιδίων δεν ήταν προκαθορισμένη, αλλά αν ήταν γυρισμένη προς τα πάνω ή προς τα κάτω καθοριζόταν στην πραγματικότητα από το κιρκάδιο δίκτυο του σώματος – γνωστό και ως εσωτερικό ρολόι του σώματος.
Η ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό σήμαινε ότι οι ανθυγιεινοί τρόποι ύπνου ή η νυχτερινή έκθεση στο φως θα μπορούσαν να αυξήσουν την έκφραση γονιδίων που μειώνουν τη διάρκεια ζωής του ανθρώπου, αν και η μελέτη τους επικεντρώθηκε σε ζώα.
Πιείτε πράσινο τσάι και φάτε μπρόκολο, πορτοκάλια και μούρα
«Η AMPK θεωρείται συχνά ο «κύριος διακόπτης» του μεταβολισμού μας και επίσης ένας κεντρικός κόμβος για πολλά μονοπάτια που ανταποκρίνονται στα θρεπτικά συστατικά που συνδέονται με τη μακροζωία», λέει ο Δρ. Harpal Bains, ο ιατρικός διευθυντής της Κλινικής Harpal στο Λονδίνο που εστιάζει στη μακροζωία.
Τόσο το πράσινο τσάι όσο και η αντιοξειδωτική κερσετίνη -που βρίσκεται στα κρεμμύδια, το μπρόκολο, τα εσπεριδοειδή και τα μούρα- μπορούν να ενεργοποιήσουν την AMPK, λέει.
«Η εύρεση ενός πράσινου τσαγιού υψηλής ποιότητας είναι γενικά ένας καλός τρόπος για να υποστηρίξετε τη μακροζωία, καθώς το πράσινο τσάι μπορεί να υποστηρίξει πολλούς τομείς της γενετικής έκφρασης», προσθέτει ο Δρ. Προστέθηκε ο Bains.
Ο περιορισμός των θερμίδων και η άσκηση ενεργοποιούν επίσης αυτό το γονίδιο, λέει.
«Ο περιορισμός των θερμίδων σίγουρα δεν είναι να τρώμε όσο το δυνατόν λιγότερο», λέει ο Δρ. Harpal σταθερά. «Αυτό θα ήταν ανθυγιεινό, θα οδηγήσει σε ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά και θα μας κάνει να μην έχουμε αρκετή ενέργεια – κάτι που δεν είναι καθόλου καλό για τη μακροζωία μας.» Αντίθετα, είναι να μην τρώμε υπερβολικά: θα πρέπει να προσπαθούμε να τρώμε σε κάθε γεύμα νιώθοντας περίπου 80 τοις εκατό γεμάτοι .»
Συνιστάται
Ένας γενετικός «θησαυρός» θα βοηθήσει τους επιστήμονες να εντοπίσουν σημάδια καρκίνου
Διαβάστε περισσότερα