Ο Michael Norton σπούδασε ψυχολογία και ήταν συνεργάτης στο MIT Media Lab πριν γίνει καθηγητής διοίκησης επιχειρήσεων στο Harvard Business School. Ο Νόρτον είναι γνωστός για την έρευνά του πάνω στα συμπεριφορικά οικονομικά και την ευημερία και δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο: Happy Money: The New Science of Ξοδέψτε πιο έξυπναμε την Elizabeth Dunn, το 2013. Για το τελευταίο του, Το Τελετουργικό αποτέλεσμα: Η Μεταμορφωτική Δύναμη των Καθημερινών μας Δράσεωνπου κυκλοφόρησε στις 18 Απριλίου, ο Norton πέρασε πάνω από μια δεκαετία παίρνοντας συνεντεύξεις από χιλιάδες ανθρώπους για το ρόλο της τελετουργίας στη ζωή τους.
Οι τελετουργίες φαίνεται να είναι ένα ευαίσθητο θέμα για επιστημονική μελέτη. Πώς τα κατηγοριοποιείτε και πώς μετράτε τον αντίκτυπό τους;
Στην αρχή ένιωθα πολύ τρομακτικό γιατί δεν μπορείς να αναθέσεις τυχαία ανθρώπους σε οικογένειες και να τους κάνεις να κάνουν διαφορετικά τελετουργικά και μετά να τους ρωτάς σε 12 χρόνια. Στην αρχή ήθελα να εξερευνήσω προφανή πράγματα όπως γάμους και κηδείες, αλλά καθώς κάναμε συνεντεύξεις με ανθρώπους διαπιστώσαμε ότι είχαν όλα αυτά τα άλλα πράγματα που έφτιαξαν – στις οικογένειές τους, με έναν σημαντικό άλλο, με ανθρώπους στη δουλειά. Αυτό το άνοιξε πολύ. Θα μπορούσαμε να δούμε αυτούς τους τύπους τελετουργιών και να δούμε πότε οι άνθρωποι τις εκτελούν. Θα μπορούσαμε να μετρήσουμε τα συναισθήματά τους, θα μπορούσαμε πραγματικά να καταλάβουμε τι κάνουν αυτά τα πράγματα στη ζωή μας.
Το αγαπημένο μου ρομαντικό τελετουργικό είναι ένα ζευγάρι που τσουγκρίζει τα πιρούνια τρεις φορές πριν το φαγητό. Το κοινό του δίνει πάντα ένα “Aaaaw!”
Τι κάνουν λοιπόν; Ποιο είναι το «τελετουργικό αποτέλεσμα», όπως το αποκαλείτε;
Μεταξύ άλλων, οι τελετουργίες μας βοηθούν να απελευθερώσουμε συναισθήματα που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να επιτευχθούν. Μπορεί να αισθάνεστε δέος ή να αναρωτιέστε όταν πηγαίνετε, ας πούμε, στο Grand Canyon, αλλά είναι δύσκολο να πηγαίνετε εκεί κάθε μέρα. Και έτσι χρησιμοποιούμε αυτές τις τελετουργίες για να νιώθουμε διαφορετικοί τρόποι. Τα χρησιμοποιούμε για να αντιμετωπίσουμε τη θλίψη, να δυναμώσουμε τον εαυτό μας, να ηρεμήσουμε ή ό,τι χρειαζόμαστε αυτή τη στιγμή.
Είναι αυτό που διακρίνει τις τελετουργίες από τις συνήθειες – το συναισθηματικό συστατικό;
Αυτό είναι ένα μεγάλο μέρος του. Περιγράφουμε τις συνήθειες ως το «τι», αυτό που κάνεις, ενώ τα τελετουργικά είναι αυτά που χτίζεις πάνω τους. Κάντε μια καθημερινή δράση όπως το δέσιμο των παπουτσιών σας. Είναι βαρετό, και όμως όταν ένας τενίστας το κάνει με συγκεκριμένο τρόπο, νιώθει ότι θα μπορούσε να βγει και να παίξει στο Wimbledon. Έτσι οι τελετουργίες φέρνουν συναισθήματα και νόημα.
Γράφετε ότι τα τελετουργικά μπορούν επίσης να ενισχύσουν ή ακόμα και να δημιουργήσουν ταυτότητα.
Όταν πρόκειται για δείπνο, σκεφτείτε τις οικογένειες. Σε πολύ βασικό επίπεδο, γράφουν θερμίδες στο πρόσωπό τους. Αλλά όταν οι οικογένειες τρώνε ένα κέικ που έψησε η προγιαγιά τους, είναι μια σύνδεση με το παρελθόν και μια αίσθηση του «ποιοι είμαστε ως οικογένεια».
Πιστεύετε ότι υπάρχει κάτι βαθιά στον ανθρώπινο εγκέφαλο που μας τραβάει σε τελετουργίες;
Υπάρχει κάποια νευροεπιστήμη σε αυτό, αλλά από τη σκοπιά μου ως επιστήμονας συμπεριφοράς, υπάρχουν πολύ λίγα πράγματα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι σε κάθε κατάσταση και ως απάντηση σε διαφορετικά προβλήματα, και οι τελετουργίες είναι ένα από αυτά. Νομίζω ότι αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει κάτι μέσα μας που μετατρέπεται σε τελετουργία. Αν πάτε χιλιάδες χρόνια πίσω, μπορείτε να βρείτε στοιχεία ότι τα κάναμε και τότε – εθιμοτυπικές ταφές, για παράδειγμα.
Γιατί τόσοι πολλοί κορυφαίοι αθλητές και μουσικοί βασίζονται σε τελετουργίες πριν εμφανιστούν;
Αυτό είναι ένα από τα πιο διασκεδαστικά πράγματα για να μάθετε. Υπάρχει έρευνα που δείχνει ότι όσο αυξάνεται το άγχος, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να εμπλακούμε σε τελετουργική συμπεριφορά. Έχω άγχος στη ζωή μου, αλλά όχι όπως έχει άγχος η Μπιγιονσέ, και θα φαινόμουν πολύ περίεργος αν έκανα τα περίτεχνα τελετουργικά της πριν διδάξω ένα μάθημα. Πολιτιστικά, επιτρέπουμε σε άτομα που κάνουν πολύ αγχωτικά πράγματα να εκτελούν περίτεχνα τελετουργικά χωρίς να τους κρίνουμε πραγματικά. Η έρευνα δείχνει ότι μας βοηθούν επίσης να είμαστε λίγο λιγότερο αντιδραστικοί στα λάθη μας κατά τη διάρκεια μιας παράστασης.
Πόσο σημαντικές πιστεύετε ότι είναι οι τελετουργίες στις ρομαντικές σχέσεις;
Μερικές φορές οι άνθρωποι ρωτούν: «Ποιο είναι το αγαπημένο σου τελετουργικό που έχεις συναντήσει ποτέ;» Και είναι πολλά, αλλά το αγαπημένο μου είναι αυτό το ζευγάρι που είπε ότι θα τσουγκρίσει τα πιρούνια του τρεις φορές πριν φάει. Όταν το λέω αυτό σε ένα κοινό, δημιουργεί αμέσως “Awwwwww“. Βλέπουμε στην έρευνά μας ότι οι τελετουργίες χρησιμεύουν ως σήμα δέσμευσης (δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα εάν τα ζευγάρια που αγαπούν ήδη το ένα το άλλο είναι πιο πιθανό να συμμετέχουν σε τελετουργίες – τα αιτιώδη βέλη είναι δύσκολο να ξεχωρίσουν). Μπορείτε να παντρευτείτε και να υπογράψετε χαρτιά για να δείξετε ότι είστε αφοσιωμένοι, αλλά μέρα με τη μέρα, αυτές οι μικρές ενέργειες που κάνουμε εδώ και χρόνια είναι που σηματοδοτούν: «Είμαστε σε αυτό, αυτό είμαστε, θα πάμε να συνεχίσεις.” Κάνε αυτό.” Και όταν τα ζευγάρια σταματούν να τσουγκρίζουν τα πιρούνια, είναι συχνά πολύ ενοχλητικό.
Όταν η ιστορία, ο πολιτισμός και η παράδοση μπαίνουν στο παιχνίδι, ακόμη και μικρές διαφορές μπορούν να γίνουν πραγματικό σημείο διαμάχης
Τι γίνεται με τα τελετουργικά στις οικογενειακές σχέσεις;
Οι οικογένειες που αναφέρουν ότι έχουν τελετουργίες γύρω από τις γιορτές είναι πιο πιθανό να πουν ότι νιώθουν κοντά η μία με την άλλη και είναι πιο πιθανό να συναντηθούν κατά τη διάρκεια αυτών των διακοπών. Υπάρχει λοιπόν μια λειτουργία τσιμέντου που μας τραβάει πίσω. Όπως και με τα ζευγάρια, δεν γνωρίζουμε αν οι οικογένειες που αγαπούν η μία την άλλη έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τελετουργίες, αλλά υπάρχει κάτι σε αυτό.
Οι τελετουργίες δεν είναι πάντα ωφέλιμες· μπορεί να είναι επιβλαβείς τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Σε ατομικό επίπεδο, η διακοπή μιας τελετουργίας μπορεί πραγματικά να μας αναστατώσει. Και όταν τα τελετουργικά γίνονται πολύ κεντρικά, μπορεί να αρχίσουν να παρεμβαίνουν. Και εδώ βλέπουμε προβλήματα όπως το OCD, όπου το ίδιο το τελετουργικό γίνεται ο στόχος. Αντί να ελέγχετε ότι η πόρτα είναι κλειδωμένη για να συνεχίσετε τη μέρα σας, ο ίδιος ο έλεγχος γίνεται ο στόχος και καταλήγετε να μην κάνετε αυτό που έπρεπε να κάνετε.
Σε κοινωνικό επίπεδο, οι τελετουργίες μπορούν και να χωρίσουν και να ενώσουν.
Δίδασκα μια τάξη τις προάλλες και συχνά κάνω αυτό το πράγμα όπου όλοι σηκώνονται όρθιοι και κάνουν ένα φτιαγμένο τελετουργικό όπου χειροκροτούν, και είναι πολύ διασκεδαστικό, αλλά όταν κάποιος χειροκροτεί τη λάθος στιγμή, οι άνθρωποι βλέπουν πραγματικά ενοχλημένος. Όταν αυτό συμβαίνει με ένα φτιαγμένο τελετουργικό, μπορείτε να δείτε πώς σε ένα ευρύτερο επίπεδο, όταν η ιστορία, ο πολιτισμός και η παράδοση μπαίνουν στο παιχνίδι, ακόμη και μικρές διαφορές μπορούν να γίνουν πραγματικό σημείο διαμάχης.
Τι ελπίζετε να αφαιρέσουν οι άνθρωποι από το βιβλίο;
Μου αρέσει πολύ όταν οι άνθρωποι παρατηρούν αυτό που ήδη κάνουν. Είναι σχεδόν σαν να γελάς λίγο με τον εαυτό σου, αλλά από εκεί και πέρα, όταν το κάνεις, έχει διαφορετική απήχηση επειδή είναι δικό σου – είναι τα δικα σου Τελετουργία. Και θέλω να ενθαρρύνω τους ανθρώπους να πειραματιστούν. Εάν δεν κάνετε μια ιεροτελεστία πριν από τη μεγάλη αγχωτική παρουσίασή σας, δοκιμάστε κάτι. Εάν δεν λειτουργεί για εσάς, δεν πειράζει, αλλά μου αρέσει η ιδέα να έχουμε αυτά τα εργαλεία με τα οποία μπορούμε να πειραματιστούμε και να δούμε αν μπορούν να μας βοηθήσουν.