Εγγραφείτε στο επιστημονικό ενημερωτικό δελτίο του CNN στο Wonder Theory. Εξερευνήστε το σύμπαν με νέα σχετικά με συναρπαστικές ανακαλύψεις, επιστημονικές προόδους και πολλά άλλα.
Οι σεισμοί που προκαλούνται από τη μετατόπιση των τεκτονικών πλακών της Γης μπορούν να αλλάξουν την όψη του κόσμου. Τώρα, για πρώτη φορά, οι επιστήμονες έχουν αποδείξεις ότι οι σεισμοί μπορούν να ανακατευθύνουν τα ποτάμια: αυτό συνέβη στον Γάγγη πριν από 2.500 χρόνια.
Ο Γάγγης ανοίγει το δρόμο του από τα Ιμαλάια και ενώνεται με τους ποταμούς Βραχμαπούτρα και Μέγκνα καθώς ταξιδεύει μέσω της Ινδίας και του Μπαγκλαντές. Μέχρι τη στιγμή που ρέει στον κόλπο της Βεγγάλης, έχει σχηματίσει το μεγαλύτερο σύστημα δέλτα στον κόσμο και μεταφέρει περισσότερο νερό από οποιοδήποτε άλλο σύστημα ποταμών στη Γη εκτός από τον Αμαζόνιο και το Κονγκό.
Το Δέλτα του Γάγγη είναι «ένα πραγματικά συναρπαστικό μέρος για εργασία επειδή έχει αυτά τα μεγάλα, δυναμικά ποτάμια», είπε ο Δρ. Elizabeth Chamberlain, επικεφαλής συγγραφέας μιας νέας μελέτης που δημοσιεύτηκε στις 17 Ιουνίου στο περιοδικό Nature Communications.
Αυτή και οι συνάδελφοί της εξέτασαν την περιοχή του δέλτα περίπου 100 χιλιόμετρα νότια της Ντάκα, της πρωτεύουσας του Μπαγκλαντές. Χρησιμοποίησαν δορυφορικούς χάρτες και ψηφιακά υψομετρικά μοντέλα που έδειχναν τα κανάλια που μοιάζουν με κοιλάδα μέσα από τα οποία κάποτε έρεε ο ποταμός.
«Είναι φυσιολογικό τα ποτάμια να μετακινούνται εντελώς από το ένα μέρος στο άλλο στο τοπίο. Αυτή τη διαδικασία ονομάζουμε απομάκρυνση», δήλωσε ο Chamberlain, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα περιβαλλοντικής επιστήμης στο Wageningen University & Research στην Ολλανδία.
Οι επιστήμονες έψαξαν το Δέλτα του Γάγγη για στοιχεία αυτής της αργής, σταθερής διαδικασίας κατεδάφισης, αλλά βρήκαν κρυμμένες ενδείξεις στους κόκκους άμμου για κάτι πολύ πιο δραματικό στο παρελθόν του.
Οι σεισμοί προκαλούν «ηφαίστεια άμμου»
Μετά από μια μέρα εργασίας, οι ερευνητές επέστρεφαν με το αυτοκίνητο στο ξενοδοχείο τους όταν παρατήρησαν ένα λάκκο στην άκρη του δρόμου. «Επειδή ήταν φρεσκοσκαμμένο, μπορούσαμε να δούμε τη στρωματογραφία ή τη στρωματοποίηση των ιζημάτων στους τοίχους του, έτσι πηδήσαμε μέσα», είπε ο Chamberlain.
Οι ερευνητές παρατήρησαν κάθετες στήλες μήκους τριών μέτρων ανοιχτόχρωμης άμμου ανάμεσα στην πιο σκούρα λάσπη: σήμα κατατεθέν μιας κοίτης ποταμού που επλήγη από σεισμό. «Προκαλούνται από το κούνημα κατά τη διάρκεια ενός σεισμού που προκαλεί την κίνηση της άμμου και της λάσπης και η λάσπη κινείται διαφορετικά από την άμμο», είπε ο Chamberlain. «Η λάσπη είναι πολύ κολλώδης και τείνει να κολλάει μεταξύ τους και οι κόκκοι της άμμου είναι πιο πιθανό να κινηθούν ως μεμονωμένα κομμάτια, ειδικά όταν βρίσκονται στο νερό».
Καθώς οι κόκκοι της άμμου κινούνται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, καταλαμβάνουν περισσότερο όγκο. Και όταν αυτοί οι κόκκοι άμμου συστέλλονται από τη λάσπη, αυξάνεται η πίεση. «Αν αυτή η πίεση είναι αρκετά μεγάλη, η άμμος μπορεί να σπρώξει προς τα πάνω μέσα από τη λάσπη που βρίσκεται πάνω της, δημιουργώντας ουσιαστικά ένα ηφαίστειο άμμου», είπε.
Ο Δρ. Ο Michael Steckler, συν-συγγραφέας της νέας εργασίας και γεωφυσικός στο Columbia Climate School’s Lamont-Earth Observatory στη Νέα Υόρκη, είχε προηγουμένως ανακατασκευάσει τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών – τεράστια, αργά κινούμενα μέρη του φλοιού της Γης και του ανώτατου μανδύα – σε Μελέτη Ιουλίου 2016 , που ευθύνονται για τους σεισμούς στο Δέλτα του Γάγγη.
Τα μοντέλα του έδειξαν ότι η πιθανή πηγή σεισμών στην περιοχή είναι περισσότερα από 100 μίλια (160 χιλιόμετρα) από τα ηφαίστεια άμμου που βρήκαν η Chamberlain και οι συνεργάτες της. Λόγω του μεγέθους των ηφαιστείων άμμου, ο σεισμός πρέπει να ήταν τουλάχιστον 7 ή 8 Ρίχτερ – σχεδόν τόσο μεγάλος όσο ο μεγάλος σεισμός του Σαν Φρανσίσκο του 1906.
Το ίζημα αποκαλύπτει αρχαία μυστικά
Για να προσδιορίσουν πόσο καιρό πριν συνέβη αυτός ο μεγάλος σεισμός, η Chamberlain και οι συνεργάτες της χρησιμοποίησαν μια μέθοδο που ονομάζεται οπτικά διεγερμένη φωταύγεια. «Περιλαμβάνει απευθείας μέτρηση κόκκων άμμου ή λάσπης και εξέταση πότε αυτοί οι κόκκοι ιζήματος εκτέθηκαν για τελευταία φορά στο ηλιακό φως», είπε.
Όταν οι κόκκοι ιζήματος θάβονται, εκτίθενται σε χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας, την οποία αποθηκεύουν ως ενέργεια. Η Chamberlain και οι συνάδελφοί της εργάστηκαν σε έναν σκοτεινό θάλαμο για να αποφύγουν τη μόλυνση των δειγμάτων των ιζημάτων με φως. Χρησιμοποίησαν μια συσκευή για να μετρήσουν την ακτινοβολία στην οποία εκτέθηκαν οι κόκκοι. Αυτό τους επέτρεψε να καταλάβουν πόσο καιρό πριν τα ιζήματα θάφτηκαν από τον σεισμό. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι τα ηφαίστεια άμμου σχηματίστηκαν πριν από 2.500 χρόνια.
Περίπου 85 χιλιόμετρα από τα ηφαίστεια άμμου, οι επιστήμονες ανακάλυψαν επίσης ένα μεγάλο κανάλι ποταμού που γέμισε με λάσπη περίπου την ίδια εποχή. Αυτό το εύρημα υποδηλώνει ότι η πορεία του ποταμού άλλαξε δραματικά πριν από 2.500 χρόνια. Η χρονική και χωρική εγγύτητα αυτών των γεγονότων υποδηλώνει ότι ένας τεράστιος σεισμός πριν από 2.500 χρόνια ήταν η αιτία αυτής της εκτροπής του Γάγγη.
«Από τεχνική άποψη, η σταθερότητα των υδάτινων οδών μας προκαλεί μεγάλη ανησυχία», δήλωσε ο Δρ. Jonathan Stewart, καθηγητής πολιτικού και περιβαλλοντικού μηχανικού στο UCLA που δεν συμμετείχε στο έργο. Είπε ότι η μελέτη είναι “χρήσιμη από πολλές οπτικές γωνίες”, καθώς παρέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πόσο συχνά συμβαίνουν μεγάλοι σεισμοί στο Μπαγκλαντές και ποιες περιοχές θα μπορούσαν να επηρεαστούν εάν επαναληφθεί ένας μεγάλος σεισμός.
Παρακολούθηση σεισμού σήμερα
Αν γινόταν ένας παρόμοιος σεισμός στο Δέλτα του Γάγγη σήμερα, περισσότεροι από 140 εκατομμύρια άνθρωποι στην περιοχή θα επηρεάζονταν. «Αυτά τα ευρήματα μπορεί να συμβάλουν στην ετοιμότητα για τους σεισμούς, υπογραμμίζοντας τις δυνατότητες για παρόμοια γεγονότα στο μέλλον», δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης Δρ. Syed Humayun Akhter, Καθηγητής Γεωλογίας και Αντιπρύτανης του Ανοικτού Πανεπιστημίου του Μπαγκλαντές.
Σημείωσε ότι απαιτούνται τόσο μεμονωμένες ενέργειες όσο και κυβερνητικές προσπάθειες, συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων σε συστήματα σεισμικής παρακολούθησης και έγκαιρης προειδοποίησης, βελτιώσεις υποδομών και ενημέρωση του κοινού, για να διασφαλιστεί η ασφάλεια των ανθρώπων σε περίπτωση άλλου σεισμού.
«Τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως αυτό δεν συμβαίνουν πολύ συχνά, επομένως δεν έχουμε πάντα σύγχρονα αρχεία όλων των γεγονότων που συμβαίνουν στη Γη», είπε ο Chamberlain.
Μελέτες όπως αυτή, πρόσθεσε, «μας βοηθούν να κοιτάξουμε στο παρελθόν και να δούμε πώς λειτουργεί ή μπορεί να λειτουργήσει η Γη σε μια περίοδο 100.000 ετών ή και περισσότερο. Και αυτό είναι πραγματικά σημαντικό για να κατανοήσουμε τι έχουμε στην επιφάνεια σήμερα και τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον».
Kate Golembiewski είναι ένας ανεξάρτητος επιστημονικός συγγραφέας με έδρα το Σικάγο που καλύπτει τη ζωολογία, τη θερμοδυναμική και τον θάνατο. Παρουσιάζει το κωμικό talk show “A Scientist Walks Into a Bar”.
Για περισσότερες ειδήσεις και ενημερωτικά δελτία του CNN, δημιουργήστε έναν λογαριασμό στο CNN.com