ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ (AP) – Τα τελευταία δύο χρόνια, η γρίπη των πτηνών έχει κατηγορηθεί για τους θανάτους εκατομμυρίων άγριων και εκτρεφόμενων πτηνών σε όλο τον κόσμο. Έχει σκοτώσει λεγεώνες από φώκιες και θαλάσσια λιοντάρια, έχει καταστρέψει φάρμες με βιζόν και έχει στοιχίσει τη ζωή σε γάτες, σκύλους, σκουνκ, αλεπούδες και ακόμη και μια πολική αρκούδα.
Αλλά δεν φαίνεται να έχει επηρεάσει σχεδόν τους ανθρώπους.
Αυτό είναι “λίγο μπερδεμένο”, αν και υπάρχουν μερικές πιθανές εξηγήσεις, λέει ο Richard Webby, ερευνητής γρίπης στο νοσοκομείο St. Jude Children’s Research Hospital στο Μέμφις του Τενεσί. Θα μπορούσε να έχει να κάνει με το πώς εμφανίζεται η μόλυνση ή με το γεγονός ότι τα είδη διαφέρουν στα μικροσκοπικά σημεία πρόσδεσης που χρειάζονται οι ιοί της γρίπης για να προσκολληθούν στα κύτταρα και να πολλαπλασιαστούν, λένε οι ειδικοί.
Ωστόσο, αυτό που χαρίζει στους επιστήμονες άγρυπνες νύχτες είναι το ερώτημα αν θα αλλάξει αυτή η κατάσταση.
«Υπάρχουν πολλά που δεν καταλαβαίνουμε», είπε ο Δρ. Ο Τομ Φρίντεν, πρώην διευθυντής του CDC, ο οποίος αυτή τη στιγμή διευθύνει το Resolve to Save Lives, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό αφιερωμένο στην πρόληψη της επιδημίας. «Νομίζω ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε την προσέγγιση «ελπίδα για το καλύτερο και θάβουμε το κεφάλι μας στην άμμο». Γιατί μπορεί να είναι πολύ κακό».
Μερικοί ερευνητές υποψιάζονται ότι οι ιοί της γρίπης που προήλθαν αρχικά από τα πτηνά ήταν οι πρόδρομοι για τρομερές ανθρώπινες επιδημίες, συμπεριλαμβανομένων των πανδημιών του 1918 και του 1957. Αυτοί οι ιοί εξελίχθηκαν σε θανατηφόρες ασθένειες και εξαπλώθηκαν μεταξύ των ζώων και των ανθρώπων.
Με βάση τα τρέχοντα στοιχεία, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι είναι απίθανο ο ιός αυτός να γίνει μια θανατηφόρα παγκόσμια επιδημία. Αλλά αυτό δεν είναι σίγουρο.
Για κάθε ενδεχόμενο, οι υγειονομικές αρχές των ΗΠΑ ετοιμάζουν εμβόλια και άλλα σκευάσματα. Ωστόσο, διστάζουν να κάνουν πιο τολμηρά βήματα, επειδή ο ιός δεν προκαλεί σοβαρές ασθένειες στους ανθρώπους και δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο.
Η γρίπη που εξαπλώνεται σήμερα – γνωστή ως H5N1 – εντοπίστηκε για πρώτη φορά στα πτηνά το 1959. Έγινε πραγματική ανησυχία μόλις το 1997, όταν ξέσπασε η ασθένεια στο Χονγκ Κονγκ, προκαλώντας σοβαρές ασθένειες και θάνατο στους ανθρώπους.
Εκατοντάδες άνθρωποι έχουν πεθάνει από αυτό σε όλο τον κόσμο, οι περισσότεροι από αυτούς από άμεση επαφή μεταξύ ανθρώπων και μολυσμένων πτηνών. Όταν έχει συμβεί μετάδοση μεταξύ ανθρώπων, έχει συμβεί μέσω πολύ στενής και παρατεταμένης επαφής εντός των νοικοκυριών.
Όπως και άλλοι ιοί, ο ιός H5N1 έχει μεταλλαχθεί με την πάροδο του χρόνου. Τα τελευταία χρόνια, ένα συγκεκριμένο στέλεχος έχει εξαπλωθεί ανησυχητικά γρήγορα και ευρέως.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ασθένειες ζώων έχουν αναφερθεί σε δεκάδες γαλακτοπαραγωγικές φάρμες και σε περισσότερα από 1.000 σμήνη πουλερικών, σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ. Τέσσερα κρούσματα ανθρώπινης μόλυνσης έχουν αναφερθεί μεταξύ των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που εργάζονται σε αμερικανικές φάρμες πουλερικών και γαλακτοκομικών προϊόντων, αν και ο αριθμός αυτός μπορεί να εξακολουθεί να είναι υποεκτιμημένος.
Οι γιατροί σε όλο τον κόσμο έχουν εντοπίσει 15 ανθρώπινες μολύνσεις που προκαλούνται από το ευρέως διαδεδομένο στέλεχος της γρίπης των πτηνών. Αυτό περιλαμβάνει έναν θάνατο – μια 38χρονη γυναίκα στη νότια Κίνα το 2022 – αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι είτε δεν είχαν συμπτώματα είτε είχαν μόνο ήπια συμπτώματα, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ.
Δεν υπάρχει τρόπος να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός των μολυσμένων ζώων, αλλά ορισμένα ζώα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν σοβαρή ασθένεια.
Πάρτε για παράδειγμα τις γάτες. Η γρίπη θεωρείται γενικά ασθένεια των πνευμόνων, αλλά ο ιός μπορεί επίσης να επηρεάσει άλλα μέρη του σώματος και να πολλαπλασιαστεί εκεί. Στις γάτες, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο ιός επιτίθεται στον εγκέφαλο, καταστρέφοντας και συσσωρεύοντας τα αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας επιληπτικές κρίσεις και θάνατο.
Παρόμοιοι φρικιαστικοί θάνατοι έχουν αναφερθεί και σε άλλα ζώα, όπως οι αλεπούδες που έτρωγαν νεκρά, μολυσμένα πουλιά.
Η ικανότητα του ιού της γρίπης να εγκαθίσταται στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα είναι ένας πιθανός λόγος για το “υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας σε ορισμένα είδη”, δήλωσε η Amy Baker, επιστήμονας του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ με έδρα την Αϊόβα που μελετά τη γρίπη των πτηνών σε ζώα. Αλλά οι επιστήμονες «απλά δεν γνωρίζουν ποιες ιδιότητες του ιού ή οι ιδιότητες του ξενιστή οδηγούν σε αυτές τις διαφορές», είπε ο Baker.
Σε αντίθεση με τις γάτες, οι αγελάδες γλίτωσαν σε μεγάλο βαθμό. Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, έχουν αναφερθεί ασθένειες σε λιγότερο από το 10% των αγελάδων σε προσβεβλημένα κοπάδια γαλακτοπαραγωγής. Οι αγελάδες που εμφάνισαν συμπτώματα υπέφεραν από πυρετό, λήθαργο, μειωμένη όρεξη και αυξημένες αναπνευστικές εκκρίσεις.
Οι λοιμώξεις στις αγελάδες έχουν συγκεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στους μαστούς των αγελάδων γαλακτοπαραγωγής. Ερευνητές που μελέτησαν τους θανάτους γατών σε γαλακτοκομικές φάρμες με μολυσμένες αγελάδες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι γάτες είχαν προσβληθεί από τον ιό από την κατανάλωση νωπό γάλα.
Οι ερευνητές εξακολουθούν να προσπαθούν να καταλάβουν πώς ο ιός μεταδίδεται από αγελάδα σε αγελάδα. Ωστόσο, μελέτες δείχνουν ότι η κύρια οδός μετάδοσης δεν είναι μέσω των αερομεταφερόμενων σταγονιδίων που παράγονται κατά το βήχα και το φτέρνισμα. Αντίθετα, πιστεύεται ότι είναι άμεση επαφή, πιθανώς μέσω κοινόχρηστου εξοπλισμού αρμέγματος ή από τους εργάτες που αρμέγουν τα ζώα.
Στη συνέχεια, υπάρχει το ζήτημα της ευπάθειας. Οι ιοί της γρίπης πρέπει να μπορούν να προσδεθούν στα κύτταρα προτού μπορέσουν να τα διεισδύσουν.
«Αν δεν μπει σε ένα κελί, δεν συμβαίνει τίποτα. … Ο ιός απλώς επιπλέει τριγύρω», εξηγεί ο Jürgen Richt, ερευνητής στο Kansas State University.
Ωστόσο, αυτά τα σημεία πρόσδεσης – οι υποδοχείς σιαλικού οξέος – δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένα σε όλο το σώμα και διαφέρουν ανάλογα με το είδος του ζώου. Μια πρόσφατη μελέτη τεκμηρίωσε την παρουσία υποδοχέων φιλικών προς τη γρίπη των πτηνών στους μαστικούς αδένες των αγελάδων γαλακτοπαραγωγής.
Η ερυθρότητα των ματιών είναι ένα κοινό σύμπτωμα σε άτομα που έχουν μολυνθεί από το τρέχον στέλεχος της γρίπης των πτηνών. Οι άνθρωποι που αρμέγουν αγελάδες βρίσκονται στο ύψος των ματιών με τους μαστούς και οι πιτσιλιές είναι συνηθισμένες. Ορισμένοι επιστήμονες επισημαίνουν επίσης ότι το ανθρώπινο μάτι έχει υποδοχείς στους οποίους μπορεί να συνδεθεί ο ιός.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα διαπίστωσε ότι τα κουνάβια που είχαν μολυνθεί στα μάτια τελικά πέθαναν. Οι ερευνητές έδειξαν ότι ο ιός μπορεί να είναι εξίσου θανατηφόρος όταν εισέρχεται από τα μάτια όσο και από την αναπνευστική οδό.
Γιατί δεν συνέβη το ίδιο πράγμα με τους εργάτες αγροκτημάτων στις ΗΠΑ;
Ορισμένοι ειδικοί αναρωτιούνται εάν οι άνθρωποι έχουν κάποιο επίπεδο ανοσίας λόγω προηγούμενης έκθεσης σε άλλες μορφές γρίπης ή λόγω εμβολιασμών. Ωστόσο, μια μελέτη που εξέθεσε δείγματα ανθρώπινου αίματος στον ιό διαπίστωσε ότι υπάρχει μικρή έως καθόλου ανοσία σε αυτή την εκδοχή του ιού, ακόμη και σε άτομα που έχουν εμβολιαστεί κατά της εποχικής γρίπης.
Μια πιο απειλητική ερώτηση: Τι θα συμβεί εάν ο ιός μεταλλαχθεί με τρόπο που τον καθιστά πιο θανατηφόρο για τους ανθρώπους ή εξαπλώνεται πιο εύκολα;
Οι χοίροι αποτελούν πρόβλημα γιατί θεωρούνται ιδανικοί τόποι αναπαραγωγής για τη γρίπη των πτηνών, η οποία μπορεί να συνδυαστεί με άλλους ιούς της γρίπης για να δημιουργήσει κάτι πιο επικίνδυνο. Ο Baker μελέτησε το τρέχον στέλεχος σε χοίρους και διαπίστωσε ότι μπορεί να πολλαπλασιαστεί στους πνεύμονες, αλλά η ασθένεια είναι πολύ ήπια.
Αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει. Για το λόγο αυτό, οι επιστήμονες πιέζουν για επέκταση των δοκιμών σε ζώα.
Ο Frieden, της οργάνωσης Resolve to Save Lives, σημείωσε ότι οι ειδικοί στη δημόσια υγεία ανησυχούν εδώ και καιρό για μια θανατηφόρα πανδημία νέας γρίπης.
«Το μόνο προβλέψιμο πράγμα για τη γρίπη είναι ότι είναι απρόβλεπτη», είπε.
___
Το Τμήμα Υγείας και Επιστήμης του Associated Press λαμβάνει υποστήριξη από την Ομάδα Επιστημών και Εκπαιδευτικών Μέσων του Ιατρικού Ινστιτούτου Howard Hughes. Η AP είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για όλο το περιεχόμενο.