Τον Φεβρουάριο του 2000, ο Paul Crutzen σηκώθηκε για να μιλήσει στο Διεθνές Πρόγραμμα Γεώσφαιρας-Βιόσφαιρας στο Μεξικό. Και καθώς μιλούσε, ο κόσμος το πρόσεξε. Ήταν ένας από τους πιο δημοφιλείς επιστήμονες στον κόσμο εκείνη την εποχή, βραβευμένος με Νόμπελ που εργαζόταν πάνω σε τεράστια προβλήματα – την τρύπα στο στρώμα του όζοντος, τις επιπτώσεις ενός πυρηνικού χειμώνα.
Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που μια λέξη που αυτοσχεδίασε έπιασε και έγινε ευρέως διαδεδομένη: αυτή ήταν η Ανθρωπόκαινη, μια προτεινόμενη νέα γεωλογική εποχή που απεικονίζει μια Γη μεταμορφωμένη από τις επιπτώσεις της βιομηχανοποιημένης ανθρωπότητας.
Η ιδέα μιας εντελώς νέας και ανθρωπογενούς γεωλογικής εποχής είναι ένα αποθαρρυντικό σενάριο ως πλαίσιο για την τρέχουσα διάσκεψη κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα COP28. Ο αντίκτυπος των αποφάσεων που ελήφθησαν σε αυτά και παρόμοια συνέδρια θα γίνει αισθητός όχι μόνο πέρα από τις ζωές μας και των παιδιών μας, αλλά ίσως και πέρα από τη ζωή της ανθρώπινης κοινωνίας όπως τη γνωρίζουμε.
Το Anthropocene είναι πλέον στα χείλη όλων, αλλά όταν μίλησε για πρώτη φορά ο Crutzen ήταν ακόμα μια νέα πρόταση. Για να υποστηρίξει τη νέα του ιδέα, ο Crutzen ανέφερε πολλά πλανητικά συμπτώματα: μαζική αποψίλωση των δασών, εμφάνιση φραγμάτων στους μεγάλους ποταμούς του κόσμου, υπεραλίευση, κύκλος αζώτου ενός πλανήτη που κατακλύζεται από τη χρήση λιπασμάτων, ταχεία αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου.
Όταν πρόκειται για την ίδια την κλιματική αλλαγή, σίγουρα κρούουν οι κώδωνες του κινδύνου. Από τα μέσα του 20ου αιώνα, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία επιφάνειας έχει αυξηθεί κατά περίπου μισό βαθμό. Ωστόσο, εξακολουθούσαν να βρίσκονται εντός του κανόνα για μια μεσοπαγετωνική φάση των εποχών των παγετώνων. Μεταξύ πολλών αναδυόμενων προβλημάτων, το κλίμα φαινόταν να είναι ένα από τα προβλήματα του μέλλοντος.
Λίγο περισσότερο από δύο δεκαετίες αργότερα, το μέλλον έφτασε. Μέχρι το 2022, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί κατά ακόμη μισό βαθμό, με τα τελευταία εννέα χρόνια να είναι τα πιο καυτά που έχουν καταγραφεί. Και το 2023, τα κλιματικά ρεκόρ δεν έχουν απλώς καταρριφθεί, έχουν καταρριφθεί.
Από τον Σεπτέμβριο, είχαν ήδη περάσει 38 ημέρες κατά τις οποίες οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες ξεπέρασαν τις προβιομηχανικές θερμοκρασίες κατά 1,5°C, το ασφαλές όριο θέρμανσης που ορίστηκε από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) στη Συμφωνία του Παρισιού. Αυτό ήταν σπάνιο τα προηγούμενα χρόνια και πριν από το 2000 αυτό το ορόσημο δεν είχε καταγραφεί ποτέ.
Με αυτό το άλμα στις θερμοκρασίες ήρθαν τα κύματα καύσωνα που έσπασαν ρεκόρ, οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, που επιδεινώθηκαν από άλλες ανθρώπινες παρεμβάσεις στο έδαφος. Το κλίμα έχει γίνει το επίκεντρο μιας Ανθρωποκαινής Γης.
Γιατί αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας; Εν μέρει, αυτό οφείλεται στην αδυσώπητη αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου, καθώς τα ορυκτά καύσιμα συνεχίζουν να κυριαρχούν στην ανθρώπινη κατανάλωση ενέργειας. Όταν ο Crutzen μίλησε στο Μεξικό, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ήταν περίπου 370 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm), ήδη από τα 280 ppm της προβιομηχανικής εποχής. Τώρα είναι περίπου 420 ppm και αυξάνονται κατά περίπου 2 ppm ετησίως.
Η θέρμανση οφείλεται εν μέρει στο ότι οι ουρανοί γίνονται καθαρότεροι τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα τα τελευταία χρόνια, χάρη στους νέους κανόνες που καταργούν σταδιακά τους παλιούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και τα βρώμικα καύσιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε θείο. Καθώς η βιομηχανική ομίχλη εξαφανίζεται, περισσότερη ηλιακή ενέργεια διεισδύει στην ατμόσφαιρα στη γη και η υπερθέρμανση του πλανήτη αρχίζει σε πλήρη ισχύ.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι καθρέφτες του πλανήτη μας που αντανακλούν τη θερμότητα συρρικνώνονται καθώς λιώνουν οι θαλάσσιοι πάγοι, αρχικά στην Αρκτική και, τα τελευταία δύο χρόνια, θυελλωδώς γύρω από την Ανταρκτική. Και η ανατροφοδότηση για το κλίμα φαίνεται επίσης να έχει αντίκτυπο. Μια νέα, απότομη αύξηση στο ατμοσφαιρικό μεθάνιο – ένα πολύ πιο ισχυρό αέριο θερμοκηπίου από το διοξείδιο του άνθρακα – από το 2006 φαίνεται να οφείλεται στην αύξηση της βλάστησης σε αποσύνθεση σε τροπικούς υγροτόπους σε έναν κόσμο που θερμαίνεται.
Αυτό το τελευταίο βήμα θέρμανσης έχει ήδη φέρει τη Γη σε ένα επίπεδο κλιματικής θερμότητας που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και περίπου 120.000 χρόνια, δηλαδή το επίπεδο της τελευταίας μεσοπαγετωνικής περιόδου, το οποίο είναι ελαφρώς θερμότερο από το σημερινό. Περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας σχεδιάζεται τους επόμενους αιώνες, καθώς τίθενται σε ισχύ διάφορες ανατροφοδοτήσεις.
Μια πρόσφατη μελέτη των επιπτώσεων αυτής της θέρμανσης στους πάγους της Ανταρκτικής υποδηλώνει ότι «οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για πολλά μέτρα άνοδος της στάθμης της θάλασσας τους επόμενους αιώνες», καθώς ο παλμός θερμότητας εξαπλώνεται στους ωκεανούς και υπονομεύονται τα μεγάλα πολικά στρώματα πάγου.
Αυτό εξακολουθεί να ισχύει ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο, στο οποίο οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μειώνονται γρήγορα. Ωστόσο, οι εκπομπές συνεχίζουν να αυξάνονται απότομα, επιδεινώνοντας τις κλιματικές επιπτώσεις.
Οι έλεγχοι ανεστάλησαν
Για να δούμε πώς μπορεί να συμβεί αυτό σε γεωλογική χρονική κλίμακα, πρέπει να κοιτάξουμε μέσα από το φακό του Ανθρωπόκαινου. Ένας λεπτώς ισορροπημένος πλανητικός μηχανισμός τακτικών διακυμάνσεων στην περιστροφή και την τροχιά της Γης που διαρκεί αρκετές χιλιετίες έχει αυστηρά ελεγχόμενους ρυθμούς θερμότητας και κρύου για εκατομμύρια χρόνια.
Τώρα που τα μηχανήματα ελέγχου έχουν ξαφνικά παρακαμφθεί, με ένα τρισεκατομμύριο τόνους διοξειδίου του άνθρακα που εγχύθηκαν στην ατμόσφαιρα σε λίγο περισσότερο από έναν αιώνα.
Η μοντελοποίηση των επιπτώσεων αυτού του παλμού μέσω του συστήματος της Γης δείχνει ότι αυτό το νέο, ξαφνικά διαταραγμένο κλίμα έχει ισχύσει για τουλάχιστον 50.000 χρόνια και πιθανότατα πολύ περισσότερο. Αυτό είναι ένα μεγάλο μέρος του τρόπου με τον οποίο ο πλανήτης μας άλλαξε θεμελιωδώς και αμετάκλητα, συγκρίσιμο με ορισμένα από τα σημαντικότερα γεγονότα κλιματικής αλλαγής στη βαθιά ιστορία της Γης.
Θα κάνει τη διαφορά αυτή η συγκεκριμένη συνάντηση COP, όπου τα συμφέροντα των ορυκτών καυσίμων εκπροσωπούνται τόσο έντονα; Η ουσία είναι ότι η επίτευξη και η σταθεροποίηση των εκπομπών άνθρακα στο «καθαρό μηδέν» είναι απλώς ένα κρίσιμο πρώτο βήμα.
Η επίτευξη ενός βέλτιστου κλίματος για την ανθρωπότητα και η άνθηση της ζωής στο σύνολό της απαιτεί αρνητικές εκπομπές για την απομάκρυνση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και το σύστημα των ωκεανών και την επαναφορά του κάτω από τη γη. Υπάρχουν πολλά που διακυβεύονται για τις μελλοντικές γενιές.
Δεν έχετε τον χρόνο να διαβάσετε όσα θα θέλατε για την κλιματική αλλαγή;
Αντίθετα, λάβετε μια εβδομαδιαία συλλογή στα εισερχόμενά σας. Κάθε Τετάρτη, ο περιβαλλοντικός συντάκτης του The Conversation γράφει το Imagine, ένα σύντομο email που πηγαίνει λίγο πιο βαθιά σε ένα μόνο θέμα για το κλίμα. Εγγραφείτε στους 20.000+ αναγνώστες που έχουν εγγραφεί μέχρι στιγμής.
Αυτό το άρθρο αναδημοσιεύεται από το The Conversation με άδεια Creative Commons. Διαβάστε το αρχικό άρθρο.
Ο Jens Zinke λαμβάνει χρηματοδότηση για τη γενική του έρευνα από τη Royal Society, το NERC και τη γερμανική DFG.
Οι Colin Waters, Jan Zalasiewicz και Mark Williams δεν εργάζονται, δεν συμβουλεύουν, δεν κατέχουν μετοχές ή δεν λαμβάνουν χρηματοδότηση από οποιαδήποτε εταιρεία ή οργανισμό που θα επωφεληθεί από αυτό το άρθρο και δεν έχουν αποκαλύψει σχετικές σχέσεις πέρα από την ακαδημαϊκή τους απασχόληση.