«Καθημερινά γίνονται ανθρώπινες θυσίες για αυτό το είδωλο των ηλιθίων: τη δύναμη του αυτοκινήτου», έλεγε η δήλωση του 1965 από Ολλανδούς αναρχικούς της αντικουλτούρας και καλλιτέχνες της παράστασης που αυτοαποκαλούνταν Προβοταριάτο.
Πολύ πριν από το Ulez, το 15 Minute Cities και το Just Stop Oil, οι Provos (που μάλλον δεν έχει καμία σχέση με τον ιρλανδικό ρεπουμπλικανισμό) προσπάθησαν να βάλουν ένα τέλος σε αυτό που ένας από αυτούς αποκάλεσε «τον τρόμο της ασφάλτου των μηχανοκίνητων μαζών».
Οι Provos υποστήριξαν ότι το κέντρο του Άμστερνταμ πρέπει να είναι κλειστό για αυτοκίνητα και μια αρμάδα από λευκά βαμμένα ποδήλατα θα πρέπει να πλημμυρίσει την πόλη. Τα ποδήλατα θα ξεκλειδωθούν για να ενεργοποιηθεί η «πρώτη δωρεάν κοινή μεταφορά».
Η πρωτοβουλία προφανώς δεν ωφέλησε τους αστυνομικούς του Άμστερνταμ. Υποστήριξαν ότι «τα ποδήλατα δεν ήταν κλειδωμένα και ως εκ τούτου προκλήθηκαν κλοπή» και τα αφαίρεσαν.
Αυτά και άλλα γεγονότα χρησίμευσαν, σε αυτό το άσχημο ρήμα, για να προβληματίσουν την εξουσία και την καταναλωτική κοινωνία, υποστηρίζει ο Joachim C. Häberlen σε αυτήν την ευγενική και περιεκτική ιστορία αντιπολιτισμικών Ευρωπαίων ταραχοποιών, συμπεριλαμβανομένων των φεμινιστών του Greenham Common, των Angry of Paris ’68 και της Πράγας. Plastic People from the Universe και, τα αγαπημένα μου, η πορτοκαλί εναλλακτική της Πολωνίας που νανοφετιχίζει.
Πολλές από αυτές τις ομάδες θεώρησαν ότι ο Καρλ Μαρξ ήταν ξεπερασμένος: δεν ήταν η θρησκεία που ήταν το όπιο των μαζών, αλλά ο καταναλωτικός καπιταλισμός γενικά και η λατρεία του αυτοκινήτου ειδικότερα. «Η ασφυξία του μονοξειδίου του άνθρακα είναι το θυμίαμά του», υποστήριξε το Provotariat.
Στην πραγματικότητα, οι παραδοσιακοί ήρωες του μαρξισμού, το προλεταριάτο, δεν είναι πλέον κατάλληλοι για επαναστατικούς σκοπούς, υποστήριξε ο Herbert Marcuse, δόκιμος της Νέας Αριστεράς, στο μπεστ σέλερ του 1964. Μονοδιάστατος άνθρωπος. Οι υποδεέστερες ομάδες -άνθρωποι με χρώμα, γυναίκες, γκέι, χίπις και οποιοσδήποτε επιθυμεί να ζήσει πέρα από τους περιορισμούς των ετερονομιστικών καπιταλιστικών κανόνων της λευκής υπεροχής- θα μπορούσαν να μπουν στην παραβίαση που άφησε η εργατική τάξη.
Η Häberlen υποστηρίζει ότι αυτές οι ομάδες ήταν που έφεραν επανάσταση στην Ευρώπη παλεύοντας για τις νόμιμες αμβλώσεις, τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και την κατάλληλη μεταχείριση των «παράνομων» μεταναστών και προσφύγων, καθώς και αφήνοντάς το στον άνδρα και στις δύο πλευρές του Σιδηρούν Παραπετάσματος.
Η Πορτοκαλί Εναλλακτική κινητοποίησε τη δύναμη του παραλογισμού. Ο Waldemar Fydrych και οι φίλοι του ζωγράφισαν μικρές κόκκινες φιγούρες νάνων σε τοίχους που ασβεστώθηκαν από τις αρχές για να καλύψουν αντικρατικά συνθήματα κατά τη διάρκεια των απεργιών και του στρατιωτικού νόμου στην Πολωνία στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Η αστυνομία τον χτύπησε για αυτή την πράξη και μετά τον ρώτησε: «Τι γίνεται με τους νάνους;» «Θέλω επανάσταση», απάντησε πληγωμένος αλλά ανέκφραστος. «Μια Νάνο Επανάσταση».
Το Riot είναι ένα χαρμόσυνο γεγονός όταν γίνεται σωστά, υποστήριξε μια ομάδα του Δυτικού Βερολίνου τη δεκαετία του 1960 που ονομαζόταν Μαχητές της Εκρηκτικής Σαδο-Μαρξιστικής Διεθνούς
Ο Φύδρυχ και οι φίλοι του μοίρασαν κόκκινα χάρτινα καπέλα στους περαστικούς, ενώ άλλοι χόρευαν, έπαιζαν κιθάρα και τραγουδούσαν: «Είμαστε οι νάνοι/ Χοπ σα σα/ Χοπ σα σα/ Τα σπίτια μας είναι κάτω από μανιτάρια.» «Αν δεν απογειωθείς το ειδικό σου καπέλο, πρέπει να δείξεις την ταυτότητά σου», είπε ένας αστυνομικός στο τηλεβόα. Για άλλη μια φορά οι αστυνομικοί είχαν χάσει τα ίχνη τους.
Η Häberlen υποπτεύεται ότι η κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ έγινε πιο πιθανή από τέτοιες μικροδιαδηλώσεις κρατικής ανοησίας. Ίσως έχει δίκιο. Αλλά η δύναμη των λουλουδιών και η παραβατική απελευθέρωση θα μπορούσαν να μετατραπούν σε καταπίεση – και χειρότερα. Σε ένα κεφάλαιο για τη βία στους δρόμους και την τρομοκρατία, η Häberlen καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ομάδες όπως η Φατρία του Κόκκινου Στρατού Baader-Meinhof στη Γερμανία και οι Ερυθρές Ταξιαρχίες στην Ιταλία «άρχισαν να αντικατοπτρίζουν το κράτος, τη γλώσσα και τους θεσμούς του», αντί να γίνονται ένα φανταζόμαστε έναν άλλο κόσμο. .
Η Häberlen είναι καλή στην κλίμακα της αντιπολιτισμικής διαμαρτυρίας – από το να κολλάνε λουλούδια στα όπλα των στρατιωτών από τη μια πλευρά μέχρι τον πολιτικό φόνο από την άλλη. Στη μέση βρίσκει την ευφορία του τσακωμού στους δρόμους. Το Riot είναι ένα χαρμόσυνο γεγονός όταν γίνεται σωστά, υποστήριξε μια ομάδα του Δυτικού Βερολίνου τη δεκαετία του 1960 που ονομαζόταν Μαχητές της Εκρηκτικής Σαδο-Μαρξιστικής Διεθνούς. Η μεγαλύτερη ευχαρίστησή τους ήταν να καταστρέψουν αυτό που έκανε τη ζωή αφόρητη: «εμπορεύματα, αυτοκίνητα, τσιμεντένια κυκλοφορία, κατακερματισμένος χρόνος…»
Μεγάλο μέρος του εστιάζεται στη Γερμανία, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει μια μακρά, απορροφητική ανάλυση της techno σκηνής του Βερολίνου, για παράδειγμα, αλλά τίποτα για τη σχεδόν σύγχρονη βρετανική κουλτούρα rave της δεκαετίας του ’80, αν και η τελευταία ήταν μάλλον όχι λιγότερο αντινομική.
Κάποια από την ανάλυσή του φαίνεται στην πραγματικότητα λίγο φθαρμένη και συμβολική. Για παράδειγμα, το Κεφάλαιο 11 αφορά τα κινήματα των γυναικών και των ομοφυλόφιλων, τα οποία συνοψίζουν διαφορετικούς αγώνες. Ωστόσο, η ανάλυσή του για το στρατόπεδο ειρήνης των γυναικών του Γκρίνχαμ, το οποίο αντιτάχθηκε στην ανάπτυξη πυραύλων κρουζ στο Μπέρκσαϊρ από το 1981 έως το 2000, είναι θαυμάσια και συγκινητική, όχι μόνο για την ανάλυση της μη βίαιης πολιτικής διαμαρτυρίας, αλλά και για την αναγνώριση ότι αυτές οι φεμινίστριες έκανε κάτι εξαιρετικό στη Βρετανία της Θάτσερ, δημιουργώντας έναν queer χώρο στον οποίο οι γυναίκες μπορούσαν να εξερευνήσουν πρακτικές εναλλακτικές στη ζωή πέρα από τις αντιμαχόμενες ιδεολογίες των υπερδυνάμεων του Ψυχρού Πολέμου.
Είναι επίσης πολύ καλός στις καταλήψεις και γράφει με πάθος για εκείνους που μετακόμισαν σε ερειπωμένα κτίρια σε γειτονιές κοντά στο Τείχος του Βερολίνου και πειραματίστηκαν με τη συλλογική στέγαση. Στο Kreuzberg επρόκειτο να στήσουν μεγάλα τραπέζια στο δρόμο για τα κοινόχρηστα γεύματα, να καταργήσουν τα ιδιωτικά δωμάτια και να υπονομεύσουν την παραδοσιακή οικογένεια της μεσαίας τάξης. Για κάποιους είναι κόλαση, για άλλους είναι ένα όραμα του παραδείσου.
Ποια είναι η κληρονομιά αυτών των κινημάτων; Από τη μια, ο Häberlen σωστά επισημαίνει ότι δεν ανέτρεψαν τον καπιταλισμό, αλλά αντίθετα τον βοήθησαν να μεταλλαχθεί και να επιβιώσει, καθώς οι αντιιεραρχικές τους ιδέες βοήθησαν στην αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας. Αντί να προσφέρουν κλειδιά για τα μπάνια, οι εταιρείες εμπνέουν τώρα πίστη με υποτιθέμενες δημοκρατικές τσάντες φασολιών και ζώνες διάσπασης.
Και όμως υπάρχει ακόμα κάτι που εμπνέει στις φιλοδοξίες πολλών αντιπολιτισμικών διαδηλώσεων, υποστηρίζει ο Häberlen. Όπως για παράδειγμα; «Ένας κόσμος χωρίς σεξιστικές και ρατσιστικές διακρίσεις, ένας κόσμος που προστατεύει και εκτιμά τη φύση αντί να την εκμεταλλεύεται για κέρδος, ένας κόσμος στον οποίο οι κάτοικοι έχουν δικαίωμα στην πόλη τους, σε οικονομικά προσιτή στέγαση και δημόσιο χώρο».
Έχει δίκιο: Φανταστείτε πόλεις χωρίς κλειδαριές σε ποδήλατα, αυτοκίνητα ή μπροστινές πόρτες, με δημόσιους χώρους όπου μπορείτε να καθίσετε χωρίς να χρειάζεται να αγοράσετε τίποτα και όπου μπορεί να συναντήσετε ανθρώπους έξω από τους θαλάμους ηχούς σας. Ένα όνειρο ίσως, αλλά για το οποίο αξίζει να παλέψεις, έστω και όμορφο.
-
Η ομορφιά βρίσκεται στο δρόμο: Διαμαρτυρία και Αντικουλτούρα στη μεταπολεμική Ευρώπη του Joachim C. Häberlen κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Allen Lane (£35). Προς υποστήριξη των Κηδεμόνας Και παρατηρητής Παραγγείλετε το αντίγραφό σας στο Guardianbookshop.com. Μπορεί να ισχύουν έξοδα αποστολής