Την τελευταία δεκαετία, έχει εμφανιστεί μια νέα μορφή σκεπτικισμού σχετικά με τις ανθρώπινες δραστηριότητες στο διάστημα. Φαίνεται να υπάρχει αποκλειστικά στον δυτικό κόσμο και βασίζεται στην ιδέα ότι όλο και πιο φιλόδοξα διαστημικά σχέδια θα έβλαπταν την ανθρωπότητα και θα παραμελούσαν τη Γη.
Τα πράγματα είναι διαφορετικά στην Κίνα, αλλά αυτό μάλλον θα αλλάξει κάποια στιγμή. Τα καλύτερα δεδομένα μας, μια δημοσκόπηση του 2020 που δημοσιεύτηκε από τον Λίνκολν Χάινς, δείχνουν εξαιρετικά υψηλή υποστήριξη για διαστημικά προγράμματα στην Κίνα. Αυτό συμβαίνει παρά το κόστος, τα περιστασιακά συντρίμμια που πέφτουν από τον ουρανό και την υπενθύμιση της θανατηφόρας καταστροφής Xichang το 1996, όταν ένα βαρύ φορτηγό Long March 3B συνετρίβη σε ένα κοντινό συγκρότημα διαμερισμάτων.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για το μέλλον της εξερεύνησης του διαστήματος;
Ο δυτικός σκεπτικισμός για τις ανθρώπινες δραστηριότητες στο διάστημα δεν είναι στην πραγματικότητα κάτι καινούργιο. Υπήρχαν σκεπτικιστές για το διάστημα πριν υπάρξουν αστροναύτες. Τον Ιανουάριο του 1920, οι New York Times χλεύασαν τον πρωτοπόρο της επιστήμης των πυραύλων Robert H. Goddard επειδή απέτυχε να «συνειδητοποιήσει» ότι οι πύραυλοι δεν είχαν αντίσταση στο διάστημα και ως εκ τούτου ήταν ακίνητοι.
Όταν υπήρχαν αστροναύτες, εμφανίστηκαν νέες προβλέψεις αποτυχίας. Όταν επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη των ζωνών ακτινοβολίας Van Allen το 1958, οι σκεπτικιστές υποστήριξαν ότι αυτές οι ζώνες ακτινοβολίας θα σκότωναν οποιονδήποτε ήταν αρκετά ανόητο για να πάει στο φεγγάρι. Αυτός ο ισχυρισμός επαναλαμβάνεται ακόμα και σήμερα από συνωμοσιολόγους που αρνούνται τις προσγειώσεις σε φεγγάρι.
Υπήρχαν και πολιτικές ανησυχίες. Ακτιβιστές για τα πολιτικά δικαιώματα διαδήλωσαν έξω από τις πύλες της τοποθεσίας εκτόξευσης του Apollo 11 το 1969, επειδή τα χρήματα θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση της φτώχειας στις κεντρικές πόλεις. Ο Αφροαμερικανός ακτιβιστής για τα πολιτικά δικαιώματα Malcolm X καταδίκασε επίσης τη στάση των μαύρων υποστηρικτών του διαστημικού προγράμματος στη δική του ομιλία το 1963.
Περιβαλλοντικές ανησυχίες
Τώρα όμως τα πράγματα σοβαρεύουν. Η νέα εποχή του διαστημικού σκεπτικισμού, στον πυρήνα της, στρέφεται κατά της ελίτ. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένης της εκτεταμένης κρίσης κόστους ζωής και του γεγονότος ότι δισεκατομμυριούχοι όπως ο Έλον Μασκ και ο Τζεφ Μπέζος είναι από αυτούς που προωθούν τα οφέλη της εξερεύνησης του διαστήματος, της ανάπτυξης και του αποικισμού. Η απόφαση του Μασκ να στείλει ένα Tesla Roadster στο διάστημα αντιμετωπίστηκε με κριτική από πολλούς ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων επιστημόνων.
Υπάρχουν όμως και άλλες ανησυχίες. Πολλοί επιστήμονες ανησυχούν για τον αυξανόμενο αριθμό δορυφόρων και διαστημικών σκουπιδιών που φράζουν τον ουρανό και για την αποστολή αντικειμένων στο διάστημα που θα μπορούσαν να μολύνουν εξωγήινους κόσμους.
Υπάρχουν επίσης ανησυχίες σχετικά με τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο της απόσπασης τόσο μεγάλης προσοχής από τον κόσμο μας. Το 2021, η Γκρέτα Τούνμπεργκ και η περιβαλλοντική ομάδα Fridays for Future κυκλοφόρησαν μια ψευδή διαφήμιση (δείτε παρακάτω) που συνιστούσε «το 1%» να μετακινηθεί στον «Άρη, έναν παρθένο πλανήτη». Ακολούθησαν οι λέξεις «Για το 99% που παραμένει στη Γη, θα πρέπει να χειριστούμε καλύτερα την κλιματική αλλαγή».
Η διαφήμιση έδωσε την εντύπωση ότι η ελίτ των δισεκατομμυριούχων δεν έχει καμία ιδιαίτερη σχέση με τον κοινό μας πλανήτη.
Οι επιστήμονες εξέφρασαν επίσης τις ανησυχίες τους. Στο βιβλίο του «Dark Skies», ο πολιτικός επιστήμονας Daniel Deudney υποστηρίζει ότι οι διαστημικές φιλοδοξίες θα πρέπει να αναβληθούν για αιώνες. Και ο φιλόσοφος Bruno Latour υποστηρίζει στην πιο λαϊκίστικη ανάλυσή του «Down to Earth»: «Πρέπει να μάθουμε νέους τρόπους να κατοικούμε στη γη και να εστιάσουμε την προσοχή μας εκεί».
Ανησυχίες των ιθαγενών
Αυτό το νέο κίνημα σκεπτικισμού για το διάστημα επιδιώκει επίσης να συνδεθεί με την υπόθεση των αυτόχθονων πληθυσμών. Τον Ιανουάριο του 2024, η Φυλή Ναβάχο διαμαρτυρήθηκε για την προσγείωση ανθρώπινων λειψάνων στο φεγγάρι ως μέρος της αποστολής Peregrine, ένα μέρος που θεωρούν ιερό.
Το επιχείρημά τους υποστηρίζεται όλο και περισσότερο από σκεπτικιστές του διαστήματος και άλλους. Η Linda Billings, σύμβουλος της NASA, η οποία αποτελεί εξαίρεση μεταξύ των όσων γνωρίζουν το διάστημα λόγω της αντίθεσής της στην επέκταση του διαστήματος ως νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, πιστεύει ότι το περιστατικό Peregrine είναι μέρος ενός ευρύτερου μοτίβου: οι περισσότερες διαστημικές δραστηριότητες ωφελούνται και μόνο μερικές δεν είναι “όφελος για την ανθρωπότητα”. .»
Ένα μοτίβο διαμαρτυρίας είναι ήδη εμφανές σε πολλές τοποθεσίες εκτόξευσης, όπως στην τοποθεσία της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας στη Νέα Γουινέα, όπου το 2017 διαδηλωτές απέκλεισαν τα σπίτια τους παραπονούμενοι για μισθολογικά ζητήματα, ιδιωτικοποιήσεις και τη συμπεριφορά της γαλλικής κυβέρνησης γενικότερα.
Στην Ευρώπη, Σαμιοαμερικανοί βοσκοί ταράνδων με έδρα τη Σουηδία διαμαρτυρήθηκαν το 2021 ενάντια στην εκτόξευση ενός μπαλονιού που συνδέεται με ένα πρόγραμμα χειραγώγησης του κλίματος υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Η τοποθεσία εκτόξευσης Esrange κοντά στην Kiruna είναι μια περιοχή με σημαντικούς πόρους για τους βοσκούς ταράνδων Sami που περνούν εκεί και αναζητούν τακτικά καταφύγιο όταν ηχεί η σειρήνα εκτόξευσης.
Ατυχήματα μπορούν και συμβαίνουν. Τον Απρίλιο του 2023, ένας πύραυλος που έπρεπε να προσγειωθεί στη Σουηδία συνετρίβη στα βουνά της Νορβηγίας.
Μέχρι στιγμής, τα παράπονα των αυτόχθονων πληθυσμών επικεντρώθηκαν σε συγκεκριμένα ζητήματα και όχι σε κριτική για την επέκταση του διαστήματος καθαυτή. Και συνολικά, οι στάσεις των ιθαγενών απέναντι στο διάστημα ποικίλλουν και δεν είναι ομοιόμορφα εχθρικές. Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός προβλημάτων θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε ευρύτερο σκεπτικισμό μεταξύ των αυτόχθονων κοινοτήτων.
Ωστόσο, φαίνεται δύσκολο να σταματήσει η διαστημική επέκταση. Στην υπόθεση Peregrine, ακόμη και μια συνάντηση της τελευταίας στιγμής στον Λευκό Οίκο δεν κατάφερε να πείσει τη NASA. Η εκτόξευση πραγματοποιήθηκε, αλλά απέτυχε λόγω διαρροής καυσίμου και τελικά επέστρεψε στη Γη.
Στο μέλλον, μεμονωμένες αποστολές μπορεί να αναβληθούν για τον έναν ή τον άλλον λόγο, αλλά θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν επεκτάσεις. Αλλά ακόμα κι αν ο κύριος στόχος χαθεί, ο αυξανόμενος σκεπτικισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω πόλωση των απόψεων για το διάστημα. Κάποια στιγμή θα αντιμετωπίσει σχεδόν σίγουρα τις κύριες γραμμές της πολιτικής διαφωνίας.
Τελικά, μια αυξανόμενη μειοψηφία βλέπει τη διαστημική επέκταση ως ελιτίστικο χόμπι. Βλέπουν επίσης τη δυσφορία των ιθαγενών ως ένδειξη ότι μπορούμε είτε να φροντίσουμε τη Γη είτε να κοιτάξουμε στο διάστημα – αλλά όχι και τα δύο. Αυτό το παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος φροντίδας είτε για τη Γη είτε για το διάστημα έχει μια απλότητα που αρέσει σε πολλούς. Αλλά είναι ένα ψεύτικο δίλημμα.
Μεγάλο μέρος των γνώσεών μας σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι το αποτέλεσμα του συνδυασμού της διαστημικής και της επίγειας έρευνας. Για παράδειγμα, η Αφροδίτη έχει επίσης υποφέρει από καταστροφικές κλιματικές αλλαγές. Και οι κοσμολογίες πολλών αυτόχθονων πληθυσμών ζωγραφίζουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της Γης και του Διαστήματος.
Χρειαζόμαστε αυτό μια επιστροφή σε μια λιγότερο απομονωμένη άποψη της Γης, σε συνδυασμό με την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας προς όφελος της ανθρωπότητας. Μερικοί υπερπλούσιοι άνθρωποι μπορεί να γίνουν πλουσιότεροι στη διαδικασία, αλλά αυτό είναι μια δυσάρεστη παρενέργεια σχεδόν όλων των ανθρώπινων προόδων, από τη βελτιωμένη υγειονομική περίθαλψη μέχρι τα πολιτικά δικαιώματα, τα κινητά τηλέφωνα και το Διαδίκτυο. Το να βλάψουμε τον εαυτό μας για να ξεπεράσουμε τις ελίτ δεν είναι συνταγή για έναν καλύτερο κόσμο. Η επέκταση στο διάστημα δεν είναι διαφορετική, αν και προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να εφαρμόσουμε μαθήματα από τη Γη για να βρούμε βιώσιμους τρόπους εξερεύνησης του διαστήματος που σέβονται τον πλανήτη μας και τους ανθρώπους μας – καθώς και τους εξωγήινους κόσμους.
Αυτό το άρθρο αναδημοσιεύεται από το The Conversation με άδεια Creative Commons. Διαβάστε το αρχικό άρθρο.
Ο Tony Milligan λαμβάνει χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) στο πλαίσιο του προγράμματος έρευνας και καινοτομίας Horizon 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Σύμβαση επιχορήγησης Αρ. 856543).