Ένας υπόγειος λαβύρινθος από σήραγγες κατασκευάζεται στη γραφική ύπαιθρο της Σαμπάνιας της Γαλλίας για να διδάξει στους Βρετανούς επιστήμονες πώς να απορρίπτουν τα πυρηνικά απόβλητα.
Αρκετές χώρες σε όλο τον κόσμο κατασκευάζουν γεωλογικές αποθήκες (GDF) βαθιά υπόγεια για να στεγάζουν μόνιμα ραδιενεργά πυρηνικά απόβλητα από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, παραγωγή πυρηνικών όπλων, υποβρύχια, ιατρικό εξοπλισμό και πολλά άλλα.
Στη Γαλλία, υπάρχει ένα υπόγειο εργαστήριο για το σκοπό αυτό, που βρίσκεται πάνω από 500 μέτρα κάτω από τη γραμμή των δέντρων στις περιοχές Meuse και Haute-Marne, σε ένα στρώμα πηλού Jurassic ηλικίας άνω των 160 εκατομμυρίων ετών.
Η Βρετανία βρίσκεται περίπου 20 χρόνια πίσω από το γαλλικό έργο και σχεδιάζει να κατασκευάσει τη δική της έκδοση αξίας 53 δισεκατομμυρίων λιρών, 1 χιλιόμετρο κάτω από τη Βόρεια Θάλασσα ή τη Θάλασσα της Ιρλανδίας και περίπου 19 χιλιόμετρα από τις ακτές της Cumbria ή του Lincolnshire.
Το έργο είναι ζωτικής σημασίας για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της πυρηνικής ενέργειας και αναμένεται να είναι το μεγαλύτερο έργο υποδομής στη βρετανική ιστορία.
Προτού ξεκινήσει, χρειάζεται τόσο την έγκριση της τοπικής κοινωνίας όσο και την τέλεια γεωλογία.
Ανάμεσα στους αμπελώνες, τα κάστρα και τους γραφικούς δρόμους της βορειοανατολικής ενδοχώρας της Γαλλίας βρίσκεται μια τοποθεσία 740 εκταρίων που ανήκει στην Andra, τη γαλλική εθνική υπηρεσία διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων. Η τοποθεσία αναμένεται να μετατραπεί σε αντιδραστήρα αερίου και καυσίμου που θα ονομάζεται Cigeo τις επόμενες δεκαετίες, που έχει προγραμματιστεί να ανοίξει το 2035.
Η Telegraph είχε αποκλειστική πρόσβαση στο εργαστήριο όπου πραγματοποιούνται εκατοντάδες πειράματα για να εξεταστεί η απόδοση του βράχου στη διάνοιξη σήραγγας και εάν είναι κατάλληλος για την απόκρυψη χιλιάδων τόνων θερμών και εξαιρετικά ραδιενεργών πυρηνικών αποβλήτων.
Φορώντας ένα προστατευτικό κράνος, μπότες με ατσάλι και φόρμες, ο Jacques Delay, ένας επιστήμονας στην τοποθεσία Cigeo, παρουσίασε την σχεδόν ολοκληρωμένη πρώτη πειραματική εγκατάσταση αποθήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων μέσης στάθμης.
Το πρωτότυπο είναι ένα σπήλαιο ύψους 32 ποδιών και μήκους 262 ποδιών που δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας έναν πρώην εκσκαφέα ανθρακωρυχείου όπως αυτός που χρησιμοποιήθηκε στη Βρετανία πριν από 60 χρόνια.
Η εγκατάσταση είναι το πρώτο πρωτότυπο πηλού σε φυσικό μέγεθος για αυτόν τον τύπο πυρηνικών αποβλήτων, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από αναλωμένα καύσιμα από πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής.
Η τοποθεσία διαθέτει επίσης δύο δωδεκάδες γεωτρήσεις πλάτους 22 ιντσών για τη διάθεση μακρόβιων ραδιενεργών αποβλήτων μέσης ραδιενέργειας.
Τα πιο επικίνδυνα απόβλητα που αποθηκεύονται σε αυτήν την τοποθεσία εκπέμπουν 145 sieverts (Sv) ανά ώρα. Η έκθεση σε λίγα μόνο sieverts είναι μοιραία για τον άνθρωπο.
Το Cigeo παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις Υπηρεσίες Πυρηνικών Αποβλήτων του Ηνωμένου Βασιλείου (NWS), οι οποίες είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση των χώρων πυρηνικών αποβλήτων της Βρετανίας 70 ετών, καθώς το έργο θα κατασκευαστεί στους ίδιους βράχους που βρίσκονται στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο καθηγητής Neil Hyatt, επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος του NWS, δήλωσε στην The Telegraph: «Όλα όσα μαθαίνουμε από συναδέλφους στη Γαλλία μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν στην επιτάχυνση του χρονοδιαγράμματός μας, στη μείωση του κόστους μας και στη μεγιστοποίηση της ασφάλειας».
«Οι επισκέψεις στο Cigeo και η ανταλλαγή δεδομένων μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε όχι μόνο τη γεωλογία και την επιστήμη, αλλά και τις πρακτικές πτυχές της κατασκευής αυτού που είναι πιθανό να είναι το μεγαλύτερο έργο υποδομής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ιστορία».
Η γαλλική τοποθεσία πρόσφατα ζήτησε άδεια για να ξεκινήσει η κατασκευή της εγκατάστασης της, η οποία θα βρίσκεται δίπλα στο υπάρχον εργαστήριο στην Champagne.
Ένα τελεφερίκ μήκους τεσσάρων χιλιομέτρων θα μεταφέρει τις συσκευασίες απορριμμάτων υπόγεια σε ειδικά βαρέλια και υπόγεια ρομπότ θα μετακινούν στη συνέχεια τις συσκευασίες μέσα από τις σήραγγες.
Τα υψηλής ραδιενέργειας απόβλητα πρέπει να ψύχονται στους 90 °C κατ’ ανώτατο όριο για 70 χρόνια προτού τοποθετηθούν υπόγεια. Θα στεγαστεί σε σήραγγες πλάτους 89 εκατοστών προτού σφραγιστούν.
Τα ραδιενεργά απόβλητα μεσαίου επιπέδου θα αποθηκεύονται σε μεγαλύτερες σήραγγες παρόμοιες με το πρωτότυπο που κατασκευάζεται αυτή τη στιγμή. Το τελικό προϊόν θα έχει πλάτος 32 πόδια και μήκος 1.300 πόδια.
Κατά τη διάρκεια της εικοσαετούς ιστορίας του εργαστηρίου, έχουν διεξαχθεί εκατοντάδες πειράματα, έχουν ανοίξει χιλιάδες τρύπες και έχουν εγκατασταθεί δεκάδες χιλιάδες αισθητήρες.
Οι έρευνες κάλυψαν τα πάντα, από τη συμπίεση του εδάφους έως την απορρόφηση ακτινοβολίας από τον πηλό και τη μεταφορά θερμότητας μέσω του βράχου.
Το βρετανικό GDF έχει προγραμματιστεί να ανοίξει τη δεκαετία του 2050. Υπολογίζεται ότι εκεί θα δημιουργηθούν περίπου 27 εκατομμύρια κυβικά πόδια απορριμμάτων – το ισοδύναμο με 10.000 διώροφα λεωφορεία.
Θα χρειαστούν 15 χρόνια για να επιλέξετε μια τοποθεσία και άλλα 15 χρόνια για να ολοκληρωθεί το έργο. Τότε θα είναι σε λειτουργία για περισσότερο από έναν αιώνα.
Το έργο είναι τεράστιο σε έκταση και εκτείνεται σε χρονοδιαγράμματα που καλύπτουν πολλές γενιές.
Για παράδειγμα, επιστήμονες και μηχανικοί εργάζονται για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια της τοποθεσίας για τα επόμενα 300.000 χρόνια – δηλαδή όσο υπάρχει ο ανθρώπινος πολιτισμός. Αυτή είναι επίσης η χρονική περίοδος που απαιτείται για την ασφαλή αποσύνθεση της ραδιενέργειας.
Ένας νέος πυρηνικός σταθμός έχει προγραμματιστεί για τη Βόρεια Ουαλία, καθώς και το Sizewell στο Suffolk και το Hinkley στο Somerset. Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να τριπλασιάσει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας έως το 2050.
Ένα GDF είναι υψίστης σημασίας για την ασφάλεια και την κερδοφορία της πυρηνικής ενέργειας, λένε οι ειδικοί.
Ο καθηγητής Hyatt, ο οποίος έχει πάνω από είκοσι χρόνια εμπειρία στη βιομηχανία και τον ακαδημαϊκό κόσμο, δήλωσε στην The Telegraph: «Η κατασκευή μιας ασφαλούς και ανθεκτικής εγκατάστασης απόρριψης είναι απολύτως απαραίτητη για μια μακροπρόθεσμη πυρηνική στρατηγική και αντιπροσωπεύει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου».
«Ένα GDF είναι η μόνη βιώσιμη και μόνιμη λύση για τα επικίνδυνα απόβλητα και θα φέρει χιλιάδες θέσεις εργασίας και εκατομμύρια λίρες σε μια περιοχή κάθε χρόνο για γενιές».
Τόσο τα Συντηρητικά όσο και τα Εργατικά κόμματα υποστηρίζουν το έργο και οι επιστήμονες λένε ότι δεν υπάρχει βιώσιμη εναλλακτική λύση.
Τα περισσότερα από τα απόβλητα υψηλής και μεσαίας στάθμης που προορίζονται για το GDF αποθηκεύονται επί του παρόντος στο Sellafield. Ωστόσο, ο χώρος είναι σχεδόν γεμάτος και απαιτεί συνεχή ανακαίνιση.
Τα ευρήματα των Γάλλων συναδέλφων αποδεικνύονται ανεκτίμητα για το βρετανικό έργο, καθώς ο Jurassic άργιλος του γαλλικού έργου είναι πανομοιότυπος με τον βράχο κάτω από τη Βόρεια Θάλασσα στα ανοικτά των ακτών του Lincolnshire.
«Η μελλοντική τοποθεσία GDF στο Lincolnshire έχει παρόμοιο τόνο με τη γαλλική τοποθεσία», είπε ο καθηγητής Hyatt.
«Η γεωλογία της Cumbria είναι περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια παλαιότερη και ερευνούμε την καταλληλότητα και εκεί με μελέτες που ξεκίνησαν πέρυσι».
Οι δύο κοινότητες στις γαλλικές περιφέρειες που επηρεάζονται από το έργο έχουν λάβει πληρωμές άνω των 25 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως από παραγωγούς πυρηνικών αποβλήτων όπως η EDF για περισσότερες από δύο δεκαετίες.
Αυτό, καθώς και η εκτεταμένη συμμετοχή των πολιτών, είχε ως αποτέλεσμα η κοινή γνώμη – αν και εξακολουθεί να διχάζεται – να πέσει σε μεγάλο βαθμό στην πλευρά του έργου, που ήταν στην περιοχή, η οποία γνώρισε οικονομική παρακμή λόγω της μείωσης των πωλήσεων από την τοπική μεταλλουργική βιομηχανία. Θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας.
Βρετανοί επιστήμονες και πολιτικοί παρακολουθούν την εξέλιξη με μεγάλη προσοχή. Σε αντίθεση με τη Γαλλία, το βρετανικό κράτος χρηματοδοτεί ολόκληρο το έργο GDF καθώς είναι ο κύριος παραγωγός των απορριμμάτων.
Αυτό σημαίνει ότι ένα GDF του Ηνωμένου Βασιλείου μπορεί να δημιουργηθεί μόνο εάν η γεωλογία είναι κατάλληλη, αλλά και εάν συμφωνεί ο τοπικός πληθυσμός.
Οι υποψήφιες κοινότητες στο Ηνωμένο Βασίλειο λαμβάνουν επί του παρόντος 1 εκατομμύριο £ ετησίως για να υποστηρίξουν τη συμμετοχή τους.
Ο Damien Thieriot, ένας τοπικός πολιτικός και επαγγελματίας διαχειριστής δασών, βλέπει το πυρηνικό έργο ως σανίδα σωτηρίας για την άρρωστη πατρίδα του, η οποία βλέπει όλο και περισσότερους νέους να μεταναστεύουν σε άλλες περιοχές λόγω έλλειψης προοπτικών.
«Δεν είμαι επιστήμονας, αλλά εμπιστεύομαι την Άντρα. Πρέπει να φροντίσουμε τα σκουπίδια και εύχομαι να προστατεύσουμε το περιβάλλον, να βελτιώσουμε την περιοχή, να προσελκύσουμε κόσμο και να σώσουμε το χωριό μου».
«Θέλω επίσης οι παραγωγοί απορριμμάτων να φέρουν περισσότερα στην περιοχή, για παράδειγμα ηλιακά συστήματα και περισσότερες επιλογές.
«Τα χρήματα είναι προφανώς σημαντικά, αλλά έχουν να κάνουν και με το να βεβαιωθείτε ότι εσείς ως κοινότητα θα λάβετε κάτι πίσω. Είναι ευκαιρία, όχι απλώς υποχρέωση».