Ο συστημικός ρατσισμός και ο σεξισμός έχουν διαποτίσει τον πολιτισμό από την έλευση της γεωργίας, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να ζουν σε ένα μέρος για μεγάλες χρονικές περιόδους. Οι πρώτοι δυτικοί επιστήμονες, όπως ο Αριστοτέλης στην αρχαία Ελλάδα, διδάχθηκαν με τις εθνοκεντρικές και μισογυνιστικές αφηγήσεις που διαπέρασαν την κοινωνία τους. Πάνω από 2.000 χρόνια μετά τα γραπτά του Αριστοτέλη, ο Άγγλος φυσιοδίφης Κάρολος Δαρβίνος εφάρμοσε επίσης στη φύση τις σεξιστικές και ρατσιστικές ιστορίες που άκουγε και διάβασε στα νιάτα του.
Ο Δαρβίνος παρουσίασε τις προκατειλημμένες απόψεις του ως επιστημονικά δεδομένα, όπως στο βιβλίο του The Descent of Man το 1871, στο οποίο περιέγραψε την πεποίθησή του ότι οι άνδρες ήταν εξελικτικά ανώτεροι από τις γυναίκες, οι Ευρωπαίοι από τους μη Ευρωπαίους και οι ιεραρχικοί πολιτισμοί σε μικρές κοινωνίες ισότητας. Σε αυτό το βιβλίο, το οποίο συνεχίζει να μελετάται σε σχολεία και μουσεία φυσικής ιστορίας, είπε ότι «τα φρικτά στολίδια και η εξίσου φρικτή μουσική που θαύμαζαν οι περισσότεροι άγριοι» δεν ήταν «τόσο πολύ ανεπτυγμένα όσο σε ορισμένα ζώα, για παράδειγμα τα πουλιά» και συνέκρινε η εμφάνιση των Αφρικανών στους πιθήκους του Νέου Κόσμου Pithecia satanas.
Η Κάθοδος του Ανθρώπου δημοσιεύτηκε σε μια περίοδο κοινωνικής αναταραχής στην ηπειρωτική Ευρώπη. Στη Γαλλία, η Παρισινή Κομμούνα έβγαλε την εργατική τάξη στους δρόμους και απαίτησε ριζικές κοινωνικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της ανατροπής των κοινωνικών ιεραρχιών. Οι ισχυρισμοί του Δαρβίνου ότι η υποταγή των φτωχών, των μη Ευρωπαίων και των γυναικών ήταν το φυσικό αποτέλεσμα της εξελικτικής προόδου ήταν μουσική στα αυτιά των ελίτ και εκείνων που είχαν την εξουσία στην επιστήμη. Η ιστορικός επιστήμης Janet Browne έγραψε ότι η μετέωρη άνοδος του Δαρβίνου στη βικτωριανή κοινωνία δεν συνέβη παρά τα ρατσιστικά και σεξιστικά γραπτά του, αλλά σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας τους.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Δαρβίνος είχε μια κρατική κηδεία στο Αβαείο του Γουέστμινστερ, μια τιμή που συμβολίζει την αγγλική δύναμη και συμβολίζει δημόσια «την επιτυχία της Αγγλίας στην κατάκτηση της φύσης και του πολιτισμού του πλανήτη κατά τη μακρόχρονη βασιλεία της Βικτώριας».
Παρά τις σημαντικές κοινωνικές αλλαγές τα τελευταία 150 χρόνια, οι σεξιστικές και ρατσιστικές αφηγήσεις εξακολουθούν να είναι ευρέως διαδεδομένες στην επιστήμη, την ιατρική και την εκπαίδευση. Ως δάσκαλος και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Howard, με ενδιαφέρει να συνδυάσω τους κύριους τομείς σπουδών μου, τη βιολογία και την ανθρωπολογία, για να συζητήσω ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα. Σε μια μελέτη που δημοσίευσα πρόσφατα με τη συνάδελφό μου Fatimah Jackson και τρεις φοιτητές ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Howard, δείξαμε ότι οι ρατσιστικές και σεξιστικές αφηγήσεις δεν ανήκουν στο παρελθόν: εξακολουθούν να υπάρχουν σε επιστημονικές εργασίες, σχολικά βιβλία, μουσεία και εκπαιδευτικό υλικό.
Από μουσεία μέχρι επιστημονικά έργα
Ένα παράδειγμα του πώς οι προκατειλημμένες αφηγήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν στην επιστήμη σήμερα είναι οι πολυάριθμες απεικονίσεις της ανθρώπινης εξέλιξης ως γραμμικής τάσης από πιο σκοτεινά και πιο «πρωτόγονα» άτομα σε πιο «εξελιγμένα» άτομα με πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα. Μουσεία φυσικής ιστορίας, ιστότοποι και μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO καταδεικνύουν αυτήν την τάση.
Το γεγονός ότι τέτοιες αναπαραστάσεις δεν είναι επιστημονικά ακριβείς δεν τις εμποδίζει να γίνουν πιο διαδεδομένες. Περίπου το 11% των ανθρώπων που ζουν σήμερα είναι «λευκοί» ή ευρωπαϊκής καταγωγής. Οι εικόνες που δείχνουν μια γραμμική κλίση λευκότητας δεν αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια την ανθρώπινη εξέλιξη ή την τρέχουσα εμφάνιση των ζωντανών ανθρώπων στο σύνολό τους. Επιπλέον, δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να υποστηρίζουν την προοδευτική λεύκανση του δέρματος. Η ελαφρύτερη μελάγχρωση του δέρματος αναπτύχθηκε κυρίως σε λίγες ομάδες που μετανάστευσαν σε μη αφρικανικές περιοχές υψηλού ή χαμηλού γεωγραφικού πλάτη, όπως οι βόρειες περιοχές της Αμερικής, της Ευρώπης και της Ασίας.
Οι σεξιστικές αφηγήσεις εξακολουθούν να διαποτίζονται στην επιστήμη. Για παράδειγμα, σε μια εργασία του 2021 για ένα διάσημο πρώιμο ανθρώπινο απολίθωμα που βρέθηκε στον αρχαιολογικό χώρο Sierra de Atapuerca στην Ισπανία, οι ερευνητές εξέτασαν τα κυνόδοντα των υπολειμμάτων και διαπίστωσαν ότι στην πραγματικότητα ήταν αυτά ενός κοριτσιού μεταξύ 9 και 11 ετών. Προηγουμένως, το απολίθωμα θεωρούνταν αγόρι βασισμένο σε ένα δημοφιλές βιβλίο του 2002 από έναν από τους συγγραφείς αυτού του έργου, τον παλαιοανθρωπολόγο José María Bermúdez de Castro. Αυτό που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι ότι οι συγγραφείς της μελέτης αναγνώρισαν ότι δεν υπήρχε κανένας επιστημονικός λόγος για το απολίθωμα να ταξινομηθεί αρχικά ως αρσενικό. Η απόφαση «ήρθε τυχαία», έγραψαν.
Αλλά αυτές οι αποφάσεις δεν είναι πραγματικά «τυχαίες». Οι απεικονίσεις της ανθρώπινης εξέλιξης συχνά δείχνουν μόνο άνδρες. Στις λίγες περιπτώσεις όπου απεικονίζονται γυναίκες, τείνουν να απεικονίζονται ως παθητικές μητέρες παρά ως ενεργοί εφευρέτες, ζωγράφοι σπηλαίων ή συλλέκτες τροφίμων, παρόλο που τα διαθέσιμα ανθρωπολογικά δεδομένα δείχνουν ότι οι προϊστορικές γυναίκες ήταν όλα αυτά.
Ένα άλλο παράδειγμα σεξιστικών αφηγήσεων στην επιστήμη είναι το πώς οι ερευνητές συνεχίζουν να συζητούν για τη «μυστηριώδη» εξέλιξη του γυναικείου οργασμού. Ο Δαρβίνος κατασκεύασε αφηγήσεις για τις γυναίκες που είναι εξελικτικά «ντροπαλές» και σεξουαλικά παθητικές, αν και αναγνώρισε ότι στα περισσότερα είδη θηλαστικών οι γυναίκες επιλέγουν ενεργά τους σεξουαλικούς τους συντρόφους. Ως βικτωριανός, δυσκολευόταν να αποδεχτεί ότι οι γυναίκες μπορούσαν να παίξουν ενεργό ρόλο στην επιλογή συντρόφου, γι’ αυτό υποστήριξε ότι τέτοιοι ρόλοι ίσχυαν μόνο για τις γυναίκες στην πρώιμη ανθρώπινη εξέλιξη. Σύμφωνα με τον Δαρβίνο, οι άνδρες άρχισαν να επιλέγουν σεξουαλικά γυναίκες αργότερα.
Οι σεξιστικές αφηγήσεις σχετικά με τις γυναίκες που είναι πιο «ντροπαλές» και «λιγότερο σεξουαλικές», συμπεριλαμβανομένης της ιδέας ότι ο γυναικείος οργασμός είναι ένα εξελικτικό μυστήριο, διαψεύδονται από πληθώρα αποδεικτικών στοιχείων. Για παράδειγμα, οι γυναίκες είναι αυτές που στην πραγματικότητα βιώνουν πολλαπλούς οργασμούς πιο συχνά, καθώς και, κατά μέσο όρο, πιο σύνθετους, περίπλοκους και έντονους οργασμούς σε σύγκριση με τους άνδρες. Οι γυναίκες δεν είναι βιολογικά λιγότερο σεξουαλικές, αλλά τα σεξιστικά στερεότυπα έχουν γίνει αποδεκτά ως επιστημονικό γεγονός.
Ο φαύλος κύκλος του συστημικού ρατσισμού και του σεξισμού
Το εκπαιδευτικό υλικό, συμπεριλαμβανομένων των σχολικών βιβλίων και των ανατομικών άτλαντων, που χρησιμοποιείται από φοιτητές επιστήμης και ιατρικής διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαιώνιση μεροληπτικών αφηγήσεων. Για παράδειγμα, η έκδοση του 2017 του Nice Atlas of Human Anatomy, που χρησιμοποιείται συνήθως από φοιτητές ιατρικής και κλινικούς γιατρούς, περιέχει περίπου 180 εικόνες που δείχνουν το χρώμα του δέρματος. Από αυτά, η συντριπτική πλειονότητα εμφανίζει αρσενικά άτομα με λευκό δέρμα και μόνο δύο δείχνουν άτομα με «πιο σκούρο» δέρμα. Αυτό διαιωνίζει την απεικόνιση του λευκού ανθρώπου ως το ανατομικό πρωτότυπο του ανθρώπινου είδους και δεν αντιπροσωπεύει την πλήρη ανατομική ποικιλομορφία των ανθρώπων.
Οι συγγραφείς εκπαιδευτικού υλικού για παιδιά επαναλαμβάνουν επίσης τις προκαταλήψεις σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, μουσεία και σχολικά βιβλία. Για παράδειγμα, το εξώφυλλο ενός βιβλίου ζωγραφικής του 2016 με τίτλο «The Evolution of Living Things» απεικονίζει την ανθρώπινη εξέλιξη ως μια γραμμική τάση από πιο σκοτεινά «πρωτόγονα» πλάσματα σε έναν «πολιτισμένο» δυτικό άνθρωπο. Ο κύκλος της κατήχησης κλείνει όταν τα παιδιά χρησιμοποιούν τέτοια βιβλία Γίνονται επιστήμονες, δημοσιογράφοι, επιμελητές μουσείων, πολιτικοί, συγγραφείς ή εικονογράφοι.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του συστημικού ρατσισμού και του σεξισμού είναι ότι διαιωνίζεται ασυνείδητα από ανθρώπους που συχνά αγνοούν ότι οι αφηγήσεις και οι αποφάσεις που παίρνουν είναι μεροληπτικές. Οι ακαδημαϊκοί μπορούν να αντιμετωπίσουν τις μακροχρόνιες ρατσιστικές, σεξιστικές και δυτικές προκαταλήψεις με το να είναι πιο προσεκτικοί και προορατικοί στην αναγνώριση και διόρθωση αυτών των επιρροών στη δουλειά τους. Επιτρέποντας σε ανακριβείς αφηγήσεις να συνεχίσουν να κυκλοφορούν στην επιστήμη, την ιατρική, την εκπαίδευση και τα μέσα ενημέρωσης, θα διαιωνιστούν όχι μόνο αυτές οι αφηγήσεις στις μελλοντικές γενιές, αλλά και οι διακρίσεις, η καταπίεση και οι φρικαλεότητες που έχουν δικαιολογήσει στο παρελθόν.
Αυτό το άρθρο αναδημοσιεύτηκε από το The Conversation, έναν μη κερδοσκοπικό, ανεξάρτητο ειδησεογραφικό οργανισμό που σας φέρνει γεγονότα και αξιόπιστες αναλύσεις για να σας βοηθήσει να κατανοήσετε τον περίπλοκο κόσμο μας. Το έγραψε ο: Rui Diogo, Πανεπιστήμιο Howard
Διαβάστε περισσότερα:
Η Rui Diogo δεν εργάζεται, δεν συμβουλεύει, δεν κατέχει μετοχές ή δεν λαμβάνει χρηματοδότηση από οποιαδήποτε εταιρεία ή οργανισμό που θα επωφεληθεί από αυτό το άρθρο και δεν έχει αποκαλύψει σχετικές σχέσεις πέρα από την ακαδημαϊκή της απασχόληση.