Τα δημόσια σχολεία κάνουν κάτι όταν βγάζουν τους μαθητές τους έξω από την τάξη και στον καθαρό αέρα.
Ο χρόνος στη φύση μειώνει τα προβλήματα συμπεριφοράς, προάγει τις γνωστικές ικανότητες των παιδιών και, σύμφωνα με τρέχουσες μελέτες, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε καλύτερες σχολικές επιδόσεις.
Οι υποστηρικτές του αυξανόμενου κινήματος των δασικών σχολείων στη Βρετανία, το οποίο έχει τις ρίζες του στην υπαίθρια διδασκαλία των Σκανδιναβικών νηπιαγωγείων, έχουν τονίσει εδώ και καιρό τα οφέλη του υπαίθριου παιχνιδιού και τη σύνδεσή του με τη φύση για τα παιδιά.
Και η σημασία των χώρων πρασίνου για τη γενική μας ευημερία είναι ξεκάθαρα αποδεδειγμένη. Στη μελέτη ορόσημο της Marmot του 2010 σχετικά με τις σχέσεις μεταξύ υγείας και ανισότητας, ο Michael Marmot διαπίστωσε ότι «η δημιουργία φυσικών περιβαλλόντων στα οποία οι άνθρωποι μπορούν να ζουν πιο υγιείς και πιο ευεξία είναι ένας εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας για τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία».
Ως μέρος της σειράς Access to Green Spaces, εξετάσαμε πόσο χώρο έχουν τα παιδιά μας στο σχολείο – και πόσο χρόνο έχουν να χρησιμοποιήσουν αυτόν τον χώρο. Κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών, η ομάδα δεδομένων μας συγκέντρωσε λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την έκταση των κορυφαίων ιδιωτικών σχολείων της Αγγλίας και στη συνέχεια χρησιμοποίησε δορυφορικά δεδομένα και μια σειρά από άλλες μεταβλητές για να υπολογίσει πόσο από αυτό είναι ο χώρος πρασίνου προσβάσιμος στους μαθητές.
Εξετάσαμε επίσης πόσος υπαίθριος χώρος είναι διαθέσιμος στα κρατικά σχολεία της Αγγλίας και μιλήσαμε με ειδικούς για ορισμένα από τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά μας. Η Tina Farr, από το Δημοτικό Σχολείο St Ebbes στην Οξφόρδη, μας είπε: «Πρέπει να αρχίσουμε να λειτουργούμε σχολεία σύμφωνα με την υγιή ανάπτυξη των παιδιών. Μπορούμε να τους δίνουμε έξι ώρες υγείας την ημέρα και πρέπει οπωσδήποτε να το κάνουμε αυτό».
Η έκθεση ανέφερε πολυάριθμες μελέτες που έδειξαν μια σχέση μεταξύ των χώρων πρασίνου και της μείωσης της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων χοληστερόλης, βελτιωμένη ψυχική υγεία και χαμηλότερα επίπεδα στρες, καλύτερη γενική υγεία και ικανότητα αντιμετώπισης προβλημάτων.
Όμως η επιστήμη πλησιάζει τώρα σε σχέση με τα συγκεκριμένα οφέλη για τους νέους και αποδεικνύει τις θετικές επιπτώσεις στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Μια μελέτη του 2015 από το Ερευνητικό Κέντρο Περιβαλλοντικής Επιδημιολογίας στη Βαρκελώνη, για παράδειγμα, μελέτησε 2.500 παιδιά στην πόλη για ένα χρόνο και διαπίστωσε ότι οι μαθητές των οποίων τα σχολεία είχαν περισσότερους χώρους πρασίνου μέσα και γύρω τους είχαν καλύτερη μνήμη εργασίας και λιγότερη απροσεξία.
Διαπίστωσαν ότι οι χώροι πρασίνου μέσα και γύρω από τα σχολεία – όπως μετρήθηκαν με δορυφορικές εικόνες – συσχετίστηκαν με βελτιωμένη νοητική ικανότητα για συνεχή επεξεργασία και ενημέρωση πληροφοριών. Αυτές οι δεξιότητες ονομάζονται μνήμη εργασίας και ανώτερη μνήμη εργασίας.
Η θετική επίδραση θα μπορούσε εν μέρει να εξηγηθεί από την ατμοσφαιρική ρύπανση ή την έλλειψή της, είπαν οι ερευνητές. Τα αποτελέσματα οδήγησαν τον Mark Nieuwenhuijsen, έναν από τους κύριους ερευνητές, να συστήσει στα σχολεία να «πρασίνουν» το περιβάλλον τους. «Αν φυτέψεις μερικά δέντρα εκεί, είμαι σίγουρος ότι θα δεις κάποιο συνολικό αποτέλεσμα», είπε. «Οι βαθμοί του σχολείου σας θα είναι λίγο καλύτεροι».
Και μια πιο πρόσφατη μελέτη από το Βέλγιο, που δημοσιεύτηκε στο διαδικτυακό περιοδικό Plos Medicine, επιβεβαίωσε αυτά τα θετικά αποτελέσματα, αλλά προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε πιο πράσινες περιοχές έχουν υψηλότερο IQ και λιγότερα προβλήματα παρουσιάζουν συμπεριφορά.
Η ανάλυση περισσότερων από 600 Βέλγων μαθητών μεταξύ 10 και 15 ετών διαπίστωσε ότι μια αύξηση 3% στον χώρο πρασίνου στη γειτονιά τους αύξησε τη βαθμολογία IQ τους κατά μέσο όρο 2,6 μονάδες. Η αύξηση των βαθμολογιών IQ ήταν ιδιαίτερα σημαντική για τα παιδιά στο χαμηλότερο άκρο του φάσματος, όπου μικρές αυξήσεις μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά. Ο Tim Nawrot, καθηγητής περιβαλλοντικής επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Hasselt στο Βέλγιο, ο οποίος συνέβαλε στη μελέτη, δήλωσε: «Αυτό που αυτή η μελέτη προσθέτει στο IQ είναι ένα πιο δύσκολο, καλά εδραιωμένο κλινικό μέτρο. Νομίζω ότι οι πολεοδόμοι ή οι πολεοδόμοι θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις επενδύσεις σε χώρους πρασίνου, καθώς υπάρχει πραγματική αξία στη δημιουργία ενός βέλτιστου περιβάλλοντος για τα παιδιά να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους».
Άλλη έρευνα διαπίστωσε ότι τα παιδιά με περισσότερους χώρους πρασίνου κοντά στα σπίτια τους έχουν σημαντικά πιο δυνατά οστά, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε ισόβια οφέλη για την υγεία, ενώ μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι οι πιο πράσινες παιδικές χαρές ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών.
Σε μια μελέτη του 2017, οι ερευνητές παρακολούθησαν 562 παιδιά προσχολικής ηλικίας από τη Νορβηγία για μια περίοδο τεσσάρων ετών. Κατέληξαν: «Συνολικά, τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης υποδηλώνουν ότι ο εντατικός χρόνος σε εξωτερικούς χώρους θα μπορούσε να είναι ένας οικονομικά αποδοτικός, προσιτός και φιλικός προς το περιβάλλον τρόπος για την υποστήριξη και τη βελτίωση των δεξιοτήτων αυτορρύθμισης και της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών».
«Μπορεί επίσης να είναι μια ασφαλής παρέμβαση για παιδιά που πάσχουν από διαταραχές προσοχής. Για ορισμένα παιδιά, οι υψηλές δόσεις της φύσης μπορεί να είναι μια αποτελεσματική εναλλακτική λύση στη φαρμακευτική αγωγή».
Ένα έγγραφο συζήτησης της Unicef με τίτλο «Η ανάγκη για αστικούς χώρους πρασίνου για τη βέλτιστη ανάπτυξη των παιδιών» εντοπίζει πολυάριθμα οφέλη για τα παιδιά σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης.
Στα πρώτα χρόνια της ζωής μέχρι την ηλικία των έξι ετών, τα αποδεδειγμένα οφέλη περιλαμβάνουν τη βελτίωση της ισορροπίας και του κινητικού συντονισμού, τον καλύτερο ύπνο, τη μειωμένη μυωπία και το ενδιαφέρον για τη φύση στην ενήλικη ζωή.
Σύμφωνα με τη Unicef, τα οφέλη για τους νέους 15 έως 17 ετών περιλαμβάνουν αυξημένη σωματική δραστηριότητα, βελτιωμένη προσοχή, καλύτερη ικανότητα αντιμετώπισης αγχωτικών καταστάσεων, χαμηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης και κορτιζόλης και αυξημένη απόλαυση της μάθησης. «Κάθε παιδί, ανεξάρτητα από το πού ζει στην πόλη, θα πρέπει να έχει έναν ασφαλή και φιλόξενο δημόσιο χώρο πρασίνου σε κοντινή απόσταση», καταλήγει.
Η Ειρήνη Φλουρή, καθηγήτρια αναπτυξιακής ψυχολογίας στο University College του Λονδίνου, ερευνά τις επιπτώσεις των χώρων πρασίνου στα παιδιά από το 2012. Όπως και άλλες μελέτες, τα αποτελέσματά τους υποδηλώνουν ότι το να περνούν χρόνο σε χώρους πρασίνου μπορεί να δώσει στα παιδιά του δημοτικού σχολείου μια γνωστική ώθηση. Για τους εφήβους είναι ευεργετικό για την ψυχική τους υγεία και ευεξία.
«Η επιδημιολογική βιβλιογραφία είναι πολύ σαφής – γνωρίζουμε ότι οι χώροι πρασίνου διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην υγεία και τη γνωστική λειτουργία στους ενήλικες πληθυσμούς, ιδιαίτερα στους πολύ ηλικιωμένους.
«Έτσι περίμενα να το δω και τα πρώτα χρόνια. Αλλά στην πραγματικότητα δεν υπήρξε τίποτα ισχυρό και συνεπές όσον αφορά την ευημερία τους, αλλά βλέπουμε επιπτώσεις στις γνωστικές τους λειτουργίες, ιδιαίτερα πτυχές που έχουν να κάνουν με τη χωρική γνώση.
«Επίλυση προβλημάτων, εύρεση προσανατολισμού – όλες αυτές οι μη λεκτικές δεξιότητες προάγουν σημαντικά τις γνωστικές λειτουργίες στην παιδική ηλικία και επίσης οδηγούν σε καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο.
«Αυτό σημαίνει ότι οι χώροι όπου υπάρχουν μικρά παιδιά πρέπει να έχουν ελάχιστο χώρο πρασίνου. Ο θόρυβος και η ρύπανση μπορεί να έχουν πολύ επιζήμια επίδραση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Ως εκ τούτου, πρέπει να είναι ένας χώρος όπου το επίπεδο θορύβου είναι αποδεκτό, που να είναι ασφαλές, να μην είναι πολύ ρυπασμένο και να είναι οπτικά ευχάριστο για το παιδί».