Υπάρχουν μόνο τέσσερα παιδιά που ζουν στο μικροσκοπικό ελληνικό νησί της Γαύδου, μια κίτρινη-καφέ κηλίδα στον γαλάζιο ορίζοντα της Μεσογείου.
Τρία από αυτά τα παιδιά ανήκουν στην Έφη Γεωργάκα, η οποία βγάζει τα προς το ζην κρατώντας μέλισσες, εκτρέφοντας πρόβατα, γουρούνια και κατσίκες και δουλεύοντας στο γκισέ εισιτηρίων του πλοίου στο λιμανάκι του νησιού.
Είναι μια ανέμελη ζωή με ηλιοφάνεια σχεδόν όλο το χρόνο, άδειους δρόμους και μεγάλες αμμώδεις παραλίες. Μέχρι τώρα δηλαδή.
Η Γαύδος, το νοτιότερο σημείο της Ευρώπης, βρέθηκε στο επίκεντρο της μεταναστευτικής κρίσης και έγινε ο τελευταίος στόχος συμμοριών λαθρεμπορίας ανθρώπων.
Από την αρχή του έτους, περισσότεροι από 1.000 μετανάστες έχουν φτάσει με βάρκες, πολλοί από τους οποίους ξεκινούν από το Τομπρούκ στις ακτές της Λιβύης.
Μπορεί οι αριθμοί να είναι μέτριοι, αλλά ο αντίκτυπος σε ένα τόσο μικρό νησί είναι τεράστιος. Την περασμένη εβδομάδα έφτασαν 91 μετανάστες σε μια μέρα, ξεπερνώντας σημαντικά τον αριθμό των νησιωτών.
«Αν τα πράγματα συνεχίσουν έτσι, το νησί θα αλλάξει, το ξέρω», είπε η κ. Γεωργάκα, η οποία ζει στο νησί εδώ και 16 χρόνια.
«Θα χρειαστούν αστυνομικοί και λιμενικοί καθώς και ναυτικό, όπως και σε άλλα ελληνικά νησιά.» Δεν τους θέλουμε εδώ. Εκτιμούμε την ελευθερία και την ειρήνη που έχουμε. Όλοι γνωρίζουν τους πάντες».
Η Γαύδος, μια από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Ελλάδας, δεν έχει εγκαταστάσεις ή προσωπικό εκτός από δύο δημοτικούς υπαλλήλους και έναν μόνο αστυνομικό για να αντιμετωπίσει τα εισερχόμενα μικρά σκάφη.
Ο Λευτέρης Λουγιάκης, αντιδήμαρχος του νησιού, ζήτησε βοήθεια από την κυβέρνηση της Αθήνας. Έφτασαν επιπλέον τρόφιμα και κουβέρτες, αλλά όχι πολλά άλλα. Φοβάται ότι η κατάσταση θα χειροτερέψει.
«Πιστεύω ότι θα υπάρχουν πολλά περισσότερα σκάφη αυτό το καλοκαίρι. Είναι εύκολο για τους μετανάστες να έρχονται εδώ – δεν υπάρχει Frontex [the EU border agency], κανένα Ναυτικό ή Λιμενικό να τους σταματήσει. Οι άνθρωποι στο νησί φοβούνται ότι θα καταλήξουμε σαν τη Λαμπεντούζα – ότι θα πλημμυρίσουμε από μετανάστες».
Η διαδρομή είναι μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη από τη διέλευση από την Τυνησία στο ιταλικό νησί Λαμπεντούζα, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τους λαθρέμπορους να την προωθήσουν ως τον πιο πρόσφατο τρόπο για να μπουν στην Ευρώπη από την πίσω πόρτα. Υπάρχουν καλά χρήματα που πρέπει να γίνουν: κάθε μετανάστης πληρώνει έως και 5.000 $ για τη διέλευση.
Σε ένδειξη ευρωπαϊκής ανησυχίας για την προοπτική μαζικής μετανάστευσης από την Αίγυπτο, οι ηγέτες της ΕΕ υποσχέθηκαν την Κυριακή ένα πακέτο χρηματοδότησης 7,4 δισεκατομμυρίων ευρώ στο Κάιρο.
Η συμφωνία, η οποία στοχεύει στον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών και την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, ανακοινώθηκε στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα από την Ursula von der Leyen, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Αυστρίας και του Βελγίου, καθώς και πρόεδρος της Κύπρου. Από το συνολικό ποσό που υποσχέθηκε, τα 200 εκατομμύρια ευρώ προορίζονται για τη διαχείριση της μετανάστευσης.
«Πρέπει να αποτρέψουμε το άνοιγμα νέων μεταναστευτικών διαδρομών και θα συνεργαστούμε πολύ στενά με την Αίγυπτο για να διασφαλίσουμε ότι αυτό θα επιτευχθεί», δήλωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, Έλληνας πρωθυπουργός.
Η Γαύδος έχει αναδειχθεί ως νέος προορισμός για τους μετανάστες λόγω της πίεσης αλλού, ιδιαίτερα της καταστολής από την Ελληνική Ακτοφυλακή και τη Frontex κατά των πλοίων μεταναστών στο Αιγαίο.
Οι σκληροπυρηνικές πολιτικές που ακολούθησε στην Ιταλία η Giorgia Meloni, η οποία έχει επενδύσει πολύ πολιτικό κεφάλαιο για να σταματήσει τα σκάφη που έρχονται από τη Βόρεια Αφρική, θα μπορούσαν επίσης να είναι ένας παράγοντας.
Η κυβέρνηση της κ. Meloni ελπίζει ότι τα σχέδιά της να ανακατευθύνει τους μετανάστες που συνελήφθησαν στη Μεσόγειο σε καταυλισμούς στην Αλβανία θα έχουν ισχυρό αποτρεπτικό αποτέλεσμα.
Η διαδρομή μετανάστευσης είναι μια καλά οργανωμένη επιχείρηση
Οι κάτοικοι της Γαύδου, που έχει έκταση μόλις 11 τετραγωνικά μίλια, φοβούνται ότι απειλείται ο μοναδικός τρόπος ζωής τους.
Υπάρχουν μόνο περίπου 70 από αυτά, και φτάνοντας στο νησί με πλοίο από τη νότια ακτή της Κρήτης είναι σαν να ταξιδεύετε πίσω στο χρόνο σε μια Ελλάδα έτη φωτός μακριά από την πολυτέλεια και τον ηδονισμό της Μυκόνου ή τον τουρισμό selfie-snapping από τη Σαντορίνη.
Η «πρωτεύουσα» του νησιού είναι το χωριό Καστρί, μια συλλογή από περίπου δώδεκα σπίτια σε μια κορυφογραμμή. Ο άλλος κύριος οικισμός, το Σαρακίνικο, αποτελείται από μερικά ξύλινα σπίτια και ταβέρνες κρυμμένα ανάμεσα σε αμμόλοφους και σε μια τεράστια παραλία. Δεν υπάρχουν ταξί στο νησί και η ενοικίαση αυτοκινήτου ή μοτοποδηλάτου είναι αδύνατη, τουλάχιστον τους χειμερινούς μήνες.
Αν και η διαδρομή της μετανάστευσης είναι σχετικά νέα, είναι μια καλά οργανωμένη επιχείρηση.
Η πλειοψηφία των μεταναστών είναι Αιγύπτιοι άνδρες και έφηβοι, αν και υπάρχουν και λίγοι άνθρωποι άλλων εθνικοτήτων, συμπεριλαμβανομένων Πακιστανών, Μπαγκλαντεσιανών, Σύριων και Σουδανών.
Καταλήγουν πάντα στην παραλία Τρυπητή, έναν ανεκμετάλλευτο κόλπο στο νότιο άκρο του νησιού που τα τιρκουάζ κοπάδια του θυμίζουν τον Νότιο Ειρηνικό.
Από εκεί πρέπει να περπατήσουν περίπου τρία μίλια πάνω σε ένα βραχώδες μονοπάτι προς τον μικροσκοπικό παραθαλάσσιο οικισμό του Κόρφου, που αποτελείται από μια κλειστή ταβέρνα και μερικά σπίτια.
Το μονοπάτι, που διασχίζει πευκοδάση, είναι γεμάτο με εγκαταλελειμμένα ρούχα, μισοφαγωμένα πακέτα μπισκότων, μπουκάλια νερού και κουτιά χυμού με αραβικές επιγραφές. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι μετανάστες ξεκουράζονται κάτω από αρχαίους θάμνους αρκεύθου και στριμμένα έλατα, αναζητώντας σκιά.
Από τον Κόρκο μεταφέρονται στο λιμάνι του νησιού και μεταφέρονται στην Κρήτη ή στην ηπειρωτική Ελλάδα.
«Κάποιοι από αυτούς μου είπαν ότι κρατούνταν σε συνθήκες φυλακής στη Λιβύη πριν από τη διέλευση», είπε ο Βασίλης Αμβροσιάδης, ο μοναδικός γιατρός του νησιού που περιέθαλψε τους αφίξεις. «Όταν φτάνουν, σχεδόν όλοι έχουν δερματολογικά προβλήματα όπως ψώρα.
«Περνούν με μικρές βάρκες. Οι ντόπιοι εκπλήσσονται γιατί θεωρούν ότι τέτοια σκάφη είναι εντελώς ακατάλληλα για ένα τόσο μεγάλο ταξίδι.
«Τα καραβάκια φτάνουν όλα στην παραλία της Τρυπητής. Έχει γίνει ρουτίνα, ξέρουν ακριβώς πού να πάνε. Ωστόσο, δεν υπάρχει χωρητικότητα στο νησί για να φιλοξενήσει αυτόν τον μεγάλο αριθμό. Ονομάζω τη Γαύδο το Spitsbergen της νότιας Ευρώπης. Είναι απομακρυσμένο και δύσκολο στην εξυπηρέτηση.»
Υπάρχει εκτεταμένη ανησυχία μεταξύ των κατοίκων του νησιού ότι η εισροή μεταναστών θα μπορούσε να βλάψει τον τουρισμό καθώς η σεζόν πρόκειται να ξεκινήσει το Πάσχα. Αυτό συνοδεύεται από θερμότερο καιρό και πιο ήρεμες θάλασσες, κάτι που είναι επίσης πιθανό να οδηγήσει σε περισσότερες διελεύσεις μεταναστών από τη Λιβύη.
«Αν οι τουρίστες το μάθουν αυτό, θα φοβηθούν να έρθουν»
«Αν χάσουμε την καλοκαιρινή σεζόν, θα τρελαθούμε όλοι», είπε η Στέλλα Στεφανάκη στο μικρό αρτοποιείο που διατηρεί στο εσωτερικό του νησιού. Καθώς βάζει ένα δίσκο με τυρόπιτες και σπανακόπιτες στο φούρνο, παραμένει πεπεισμένη ότι η χρηματοδοτική συμφωνία που ανακοινώθηκε στο Κάιρο το Σαββατοκύριακο θα λύσει την κρίση.
«Η Ευρώπη μόλις έδωσε στην Αίγυπτο εκατομμύρια για να σταματήσει τα σκάφη, αλλά τι συμβαίνει όταν τελειώνουν τα χρήματα; Τα καράβια θα έρθουν ξανά. Άκουσα ότι υπάρχουν 20.000 Αιγύπτιοι εκεί που περιμένουν να περάσουν. Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε αυτό;» πρόσθεσε.
«Οι άνθρωποι ανησυχούν, θέλουν να βρουν μια λύση γρήγορα», είπε ο Γιώργος Λουγιάκης, ο οποίος διατηρεί μια ταβέρνα που ονομάζεται The Four Brothers που έχει θέα σε μια μεγάλη αμμώδη παραλία και τη θάλασσα indigo στα χιονισμένα βουνά της Κρήτης στα βόρεια.
«Επηρεάζει το αίσθημα ασφάλειας των ανθρώπων και των επιχειρήσεων τους. Όταν οι τουρίστες ακούσουν για τους μετανάστες, θα φοβηθούν να έρθουν στη Γαύδο. Όλοι εδώ ανησυχούν για την καλοκαιρινή τουριστική περίοδο».