Είναι η στιγμή που φοβούνται ακόμη και έμπειροι ταξιδιώτες αεροπλάνων. Για μια στιγμή γλιστράτε ήρεμα στα 37.000 πόδια. Την επόμενη στιγμή, χωρίς προειδοποίηση, όλη η κόλαση ξεσπά.
Οι έντονες αναταράξεις μπορεί να πετάξουν επιβάτες και αντικείμενα γύρω από την καμπίνα του αεροσκάφους, κάνοντας μια τρομακτική διαδρομή. Στην περίπτωση ενός Boeing 777 της Singapore Airlines σε πτήση από το Λονδίνο στις 21 Μαΐου, η βία οδήγησε έναν Βρετανό νεκρό και περισσότερους από 30 τραυματίες, αναγκάζοντας το αεροπλάνο να κάνει αναγκαστική προσγείωση στην Μπανγκόκ.
Οι θάνατοι είναι ασυνήθιστοι. Αν και οι αναταράξεις συνήθως δεν προκαλούν θανάτους, οι αεροπορικές εταιρείες γνώριζαν από καιρό ότι οι αναταράξεις μπορεί να βλάψουν επιβάτες, πιλότους και το πλήρωμα καμπίνας.
Οι πιο ανησυχητικές είναι οι ξαφνικές, έντονες αναταράξεις χωρίς σύννεφα ή καταιγίδες, που ονομάζονται καθαρές αναταράξεις αέρα (CAT), για τις οποίες οι πιλότοι έχουν μικρή ικανότητα να προειδοποιούν τους επιβάτες. Σύμφωνα με τον πλοίαρχο Mike Jenvey, έναν συνταξιούχο πιλότο της Netjets, «Οι αναταράξεις δεν είναι ορατοί στον καθαρό αέρα και συχνά δεν μπορούν να ανιχνευθούν από τα ραντάρ καιρού αεροσκαφών».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο σύμβουλος αεροπορίας John Strickland σημειώνει: «Ποτέ δεν μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη όταν οι αεροπορικές εταιρείες συνιστούν να φορούν χαλαρά τις ζώνες ασφαλείας καθ’ όλη τη διάρκεια της πτήσης».
Έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Reading υποδηλώνει ότι τα περιστατικά CAT θα μπορούσαν να αυξηθούν σημαντικά μεταξύ 2050 και 2080 λόγω των ισχυρότερων ανέμων και της αύξησης του σκληρού αέρα λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Τι ακριβώς είναι οι αναταράξεις;
Υπάρχουν διάφοροι τύποι αναταράξεων. Οι καταιγίδες εμφανίζονται συχνότερα στο υψόμετρο πλεύσης των εμπορικών αεροσκαφών.
Οι καταιγίδες αποτελούνται από τεράστια σύννεφα βροχής που συχνά υψώνονται πάνω από 16.000 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της Γης και αποτελούν σημαντική αιτία ατμοσφαιρικών αναταράξεων εν κινήσει. Ο υπερψυκτικός αέρας στις καταιγίδες προσελκύει ανέμους από πολλά μίλια μακριά. Ένα έγγραφο ενημέρωσης του Met Office του 2009 για εμπορικούς πιλότους συμβουλεύει τους πιλότους να απέχουν τουλάχιστον 25 ναυτικά μίλια από μια ορατή καταιγίδα.
Ο άλλος κύριος τύπος αναταράξεων που βιώνουν οι επιβάτες αεροπορικών εταιρειών είναι η διάτμηση του ανέμου, ένα φαινόμενο που συμβαίνει όταν δύο αέριες μάζες που ταξιδεύουν σε διαφορετικές κατευθύνσεις τέμνονται, συχνά με αποτέλεσμα ξαφνικές αλλαγές στο υψόμετρο ή την κατεύθυνση.
Ο καπετάνιος Jenvey εξηγεί ότι “η κατακόρυφη διάτμηση ανέμου και το CAT αναγκάζουν ένα αεροσκάφος να κατέβει πολύ ξαφνικά και στη συνέχεια πολύ γρήγορα να σταματήσει να κατεβαίνει καθώς οι συνθήκες του αέρα σταθεροποιούνται ξανά περίπου 100 με 300 πόδια αργότερα.”
Πόσο κακό μπορεί να γίνει;
Τις περισσότερες φορές, οι αναταράξεις είναι μια μικρή ενόχληση. Οι πιλότοι αεροπορικών εταιρειών σε όλο τον κόσμο είναι εκπαιδευμένοι για να το αποφύγουν αυτό για να μειώσουν τον κίνδυνο να πεταχτούν οι επιβάτες. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει θάνατο.
Ένας πρώην αξιωματούχος του Λευκού Οίκου πέθανε πέρυσι ως αποτέλεσμα «σοβαρών αναταράξεων» σε ένα ιδιωτικό επαγγελματικό τζετ που πετούσε μεταξύ Νιού Χάμσαϊρ και Βιρτζίνια. Τρεις επιβάτες μιας πτήσης της Hawaiian Airlines προς το Σίδνεϊ νοσηλεύτηκαν τον Ιούλιο του 2023 αφού η πτήση παρουσίασε έντονες αναταράξεις. Φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από επιβάτες στο αεροσκάφος έδειχναν σπασμένα πάνελ οροφής και κρεμασμένες μάσκες οξυγόνου.
Ο σύμβουλος αεροπορίας Strickland σημείωσε ότι οι αεροπορικές εταιρείες χρησιμοποιούν διάφορες μεθόδους για να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο αναταράξεων στην πτήση τους. Αυτά περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, μετεωρολογικές προβλέψεις, συσκευές ραντάρ και αναφορές από αεροσκάφη που πετούν μπροστά.
Αλλά μερικές φορές απλά δεν είναι δυνατό να το αποφύγετε εντελώς. Σύμφωνα με τον Marco Chan, λέκτορα στο Buckinghamshire New University και πρώην πιλότο της Hong Kong Airlines: «Μπορεί να μην είναι δυνατό να αποφευχθούν εντελώς τα σμήνη καταιγίδων καθώς μπορούν να εκτείνονται πάνω από 50 ναυτικά μίλια ή περισσότερα».
Μπορεί να προκαλέσει τη συντριβή του αεροπλάνου;
Οι αναταράξεις προκάλεσαν τη συντριβή αεροσκαφών, αν και τα περισσότερα από αυτά τα ατυχήματα συνέβησαν πολλές δεκαετίες πριν, πριν έρθουν στο φως οι σύγχρονες τεχνικές ανάλυσης ασφάλειας.
Τον Νοέμβριο του 2001, η πτήση 587 της American Airlines από τη Νέα Υόρκη βρέθηκε σε αναταραχή λίγο μετά την αναχώρηση, η οποία προκλήθηκε από ένα μεγάλο αεροσκάφος που απογειώθηκε μπροστά της.
Λάθος πιλότου στον χειρισμό της ξαφνικής ανώμαλης πτήσης προκάλεσε τη συντριβή του Airbus A300, σκοτώνοντας και τους 260 επιβαίνοντες και πέντε άλλους στο έδαφος.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η πτήση 911 της British Overseas Airways Corporation, μια προγραμματισμένη πτήση μεταξύ Τόκιο και Χονγκ Κονγκ τον Μάρτιο του 1966. Λίγο μετά την απογείωση, η πτήση συνετρίβη στον αέρα, σκοτώνοντας και τους 124 επιβαίνοντες.
Οι ερευνητές ατυχημάτων διαπίστωσαν ότι το Boeing 707 «συνάντησε ξαφνικά ασυνήθιστα έντονες αναταράξεις πάνω από την πόλη Γκοτέμπα, προκαλώντας φορτία ριπών πολύ πάνω από το όριο σχεδιασμού».
Ο Captain Jenvey επισημαίνει ότι τα αεροσκάφη σήμερα έχουν σχεδιαστεί για να αντέχουν την προσωρινή υπερφόρτωση του πλαισίου του αεροσκάφους. Ωστόσο, προειδοποιεί ότι «μια μεγάλη κατακόρυφη διάτμηση ανέμου ή πρόσκρουση CAT θα μπορούσε να καταπονήσει το πλαίσιο του αεροσκάφους σε τέτοιο βαθμό που θα απαιτηθεί μηχανική αναθεώρηση μετά την προσγείωση».
Υπάρχουν περιοχές ή συγκεκριμένες διαδρομές όπου οι αναταράξεις επιδεινώνονται;
Σύμφωνα με τον John Strickland, «Η έκθεση είναι μεγαλύτερη σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ο Νότιος Ατλαντικός, η Αφρική και ο Κόλπος της Βεγγάλης είναι όλα μέρη όπου η αφθονία είναι μεγαλύτερη».
Και πρόσθεσε: «Υπάρχει συζήτηση για το εάν η κλιματική αλλαγή έχει αντίκτυπο στην αύξηση των περιστατικών».
Ο Chan, πρώην πιλότος μεγάλων αποστάσεων, λέει ότι υπάρχει μια συγκεκριμένη περιοχή κοντά στον ισημερινό που είναι γνωστή για ιδιαίτερα δύσκολες καιρικές συνθήκες και αναταράξεις.
«Η Διατροπική Ζώνη Σύγκλισης (ITCZ) είναι ένα σημαντικό μετεωρολογικό φαινόμενο στις τροπικές περιοχές. Περιβάλλει τη Γη κοντά στον ισημερινό και επηρεάζει τα καιρικά μοτίβα».
Ο καπετάνιος Jenvey προσθέτει ότι «σε χαμηλότερα επίπεδα – αν και μερικές φορές υψηλότερα όταν συνδέονται με μια οροσειρά όπως οι Άνδεις στη Νότια Αμερική – δημιουργούνται τύποι μηχανικών αναταράξεων γνωστών ως «ρότορας» ή «κύμα βουνού» όταν η πλευρά ενός βουνού ή Ο λόφος σπρώχνεται ενάντια στο ρεύμα του αέρα και ωθείται προς τα πάνω».
Λαμβάνετε μια προειδοποίηση ή μπορεί ο πιλότος να τη δει να έρχεται;
Κανονικά, οι αναταράξεις συνδέονται με καταιγίδες και σχηματισμό νεφών, έτσι οι πιλότοι μπορούν να τις προβλέψουν στο φως της ημέρας. Σε αυτήν την περίπτωση, η ενεργοποίηση της πινακίδας της ζώνης ασφαλείας θα προειδοποιήσει τους επιβάτες να λυγίσουν για μια σκληρή βόλτα.
Τα σύγχρονα αεροσκάφη είναι εξοπλισμένα με ραντάρ καιρού στη μύτη που μπορούν να ανιχνεύσουν τις καταιγίδες μπροστά και να βοηθήσουν τους πιλότους να αλλάξουν πορεία για να τις αποφύγουν. Αλλά όπως υποδηλώνει το όνομα, οι καθαρές αναταράξεις του αέρα παραμένουν αόρατες σε αυτά τα ραντάρ.
Ο Τσαν προσθέτει ότι “οι καταιγίδες που μπορεί να φέρουν βαρύ πάγο και αναταράξεις θα εμφανίζονται καθαρά στην οθόνη πλοήγησης των πιλότων. Οι πιλότοι αναμένεται να περιηγούνται γύρω από τις καταιγίδες φορώντας τις ζώνες ασφαλείας τους ως προφύλαξη.”
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη προβλημάτων αναταράξεων;
Είναι τόσο εύκολο για έναν επιβάτη αεροπορικής εταιρείας να κρατά τη ζώνη του δεμένη. Οι τραυματισμοί που προκαλούνται από αναταράξεις συνήθως προκύπτουν από ανθρώπους που πετιούνται από ξαφνικές κρούσεις που προκαλούνται από το χτύπημα του αεροσκάφους σε μια φούσκα ή την είσοδο σε μια ταχέως κινούμενη αέρια μάζα.
Η ασφαλής αποθήκευση των προσωπικών σας αντικειμένων στην τσέπη του καθίσματος, κάτω από το κάθισμα μπροστά σας ή στο διαμέρισμα πάνω βοηθά επίσης.
Ο καπετάνιος Jenvey λέει ότι συμβουλεύει τους ταξιδιώτες με αεροπλάνο να κουμπώνουν πάντα, εκτός αν χρειαστεί να αφήσουν τη θέση τους. Οι επηρεαζόμενες αναταράξεις, εξήγησε, «μπορεί να αναγκάσουν τους επιβάτες που δεν φορούν ζώνες ασφαλείας να φύγουν από τα καθίσματά τους πολύ γρήγορα και να απωθηθούν πολύ σοβαρά».
«Όταν περπατάτε στο διάδρομο του αεροσκάφους, η ξαφνική άνοδος μπορεί να κάνει τους επιβάτες να χτυπήσουν βίαια τα κεφάλια τους στην οροφή της καμπίνας και στη συνέχεια να πέσουν».