Στην απόκρημνη άκρη του παγετώνα Khumbu, πύργοι πάγου σε μέγεθος σπιτιού κλιμακώνονται επισφαλώς πάνω από την κύρια διαδρομή πρόσβασης στο Έβερεστ – γνωστό στους Σέρπα του βόρειου Νεπάλ ως Sagarmatha.
Είναι ένας τόπος εκπληκτικής ομορφιάς και κινδύνου. Στις 18 Απριλίου 2014, μια χιονοστιβάδα σπασμένου πάγου έπεσε σε μια ομάδα που επισκεύαζε σχοινιά και σκάλες για τις αποστολές αναρρίχησης στην κορυφή, στοιχίζοντας τη ζωή σε 16 ορειβάτες Sherpa – παραμένει μια από τις πιο καταστροφικές καταστροφές στο ψηλότερο βουνό του κόσμου.
Καθώς το Νεπάλ γιορτάζει τη 10η επέτειό του, ο κόσμος αναλογίζεται τις επιτυχίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι Σέρπα της χώρας, οι οποίες συχνά παραβλέπονται όταν ορδές ξένων επισκεπτών βλέπουν την κορυφή του κόσμου.
Πρώιμοι πρωτοπόροι
Το 1953, ένας Sherpa, ο Tenzing Norgay, ήταν ένας από τους δύο πρώτους ανθρώπους, μαζί με τον Νεοζηλανδό Sir Edmund Hillary, που στάθηκαν στην κορυφή του ψηλότερου βουνού του κόσμου.
Ωστόσο, ο Norgay δεν ήταν τυχαία προσθήκη στην πρωτοποριακή βρετανική αποστολή του John Hunt. Πήρε μέρος σε πολλές απόπειρες πρώιμης συνόδου κορυφής, συμπεριλαμβανομένων τριών βρετανικών στη δεκαετία του 1930, της καναδικής αποστολής του 1947 και δύο ελβετικών αποστολών το 1952, πριν τελικά αναρριχηθεί στο βουνό στις 29 Μαΐου 1953.
«Ο Tenzing Norgay έχει κάνει τόσα πολλά για την κοινότητα του Νεπάλ και όλοι τον γνωρίζουν για τα απίστευτα επιτεύγματά του», λέει ο Νεπαλέζος ορειβάτης δίσκων, Nirmal «Nimsdai» Purja. «Αλλά νομίζω ότι μερικές φορές στους Σέρπα δεν δόθηκε η ίδια σημασία όταν πρόκειται για αναφορές για τα επιτεύγματά τους, στην πραγματικότητα, μόλις πρόσφατα αναγνωρίστηκε η συμβολή των Σέρπα στην ιστορία του Έβερεστ.
Ένας κλάδος που διακυβεύεται πολλά
Η επιτυχία του Tenzing και της Hillary ενέπνευσε αμέτρητους άλλους ορειβάτες και πεζοπόρους να ταξιδέψουν στο Νεπάλ, δημιουργώντας μια βιομηχανία που απασχολεί σήμερα 15.000 Σέρπα ως οδηγούς, αχθοφόρους, σαρδάρους (αρχηγούς ομάδας) και καθοδηγητές διαδρομής και οδηγεί περισσότερους από 600 ορειβάτες στην κορυφή του Έβερεστ ο καθένας έτος.
«Χωρίς τη βοήθεια των Σέρπα, η αναρρίχηση σε μεγάλο υψόμετρο στο Έβερεστ δεν θα ήταν δυνατή», λέει ο Τζαμλινγκ Τένζινγκ Νοργκάι, γιος του Τένζινγκ Νοργκάι. «Οι Σέρπα κάνουν όλη τη σκληρή δουλειά. Κουβαλάνε όλες τις προμήθειες, στήνουν τις σκηνές, ετοιμάζουν το φαγητό… Κάνουν τα πάντα και ταυτόχρονα σκαρφαλώνουν στο βουνό».
Οι Σέρπα είναι φυσικά κατάλληλοι για να δουλέψουν στο Έβερεστ. Είναι κατάλληλα και ανθεκτικά, γνωρίζουν τις καιρικές συνθήκες και το έδαφος, έχουν πνευματική σύνδεση με τα Ιμαλάια και είναι φυσιολογικά προσαρμοσμένα για να αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της στέρησης οξυγόνου σε μεγάλα υψόμετρα.
Μια γενιά Σέρπα βρήκε διέξοδο από τη φτώχεια συμμετέχοντας στις διεθνείς αποστολές αναρρίχησης της δεκαετίας του 1950 και του 1960 – συμπεριλαμβανομένου του Nawang Gombu Sherpa, ο οποίος έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ανέβηκε στο Έβερεστ δύο φορές το 1965.
Αλλά αυτή η δουλειά εγκυμονεί κινδύνους. Οι πρώτοι θάνατοι στο Έβερεστ ήταν επτά αχθοφόροι Σέρπα που χάθηκαν σε μια χιονοστιβάδα κατά τη διάρκεια της αποτυχημένης βρετανικής αποστολής του 1922. Από τότε, 125 Σέρπα έχουν πεθάνει στο ψηλότερο βουνό του κόσμου.
Ταπεινοί επιτυχόντες
Ενώ οι εφημερίδες επαίνεσαν τις επιτυχίες των ξένων ορειβατών – η πρώτη ανάβαση από μια γυναίκα, την Junko Tabei, το 1975. Η πρώτη ανάβαση χωρίς επιπλέον οξυγόνο από τους Reinhold Messner και Peter Habeler το 1978 – εκατοντάδες Σέρπα συνέχισαν να σκαρφαλώνουν στο Έβερεστ κάθε χρόνο χωρίς πολλές φανφάρες.
Ο Sungdare Sherpa κέρδισε μια υποσημείωση στον παγκόσμιο Τύπο όταν έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ανέβηκε στο Έβερεστ πέντε φορές το 1988. Το 1996, ο Ang Rita Sherpa – με το παρατσούκλι της «λεοπάρδαλης του χιονιού» από τους συναδέλφους του – έγινε ο πρώτος άνθρωπος που έφτασε στην κορυφή δέκα φορές.
«Οι Σέρπα είναι απίστευτα ταπεινοί άνθρωποι που δεν αναζητούν τα φώτα της δημοσιότητας», λέει ο 17 φορές κορυφαίος και βρετανός ορειβάτης Kenton Cool, ο οποίος κατέχει το ρεκόρ για τις περισσότερες αναρριχήσεις στο Έβερεστ από μη Νεπαλέζο ορειβάτη. «Υπήρχε όμως και μια ορισμένη επιστροφή στις αποικιακές συμπεριφορές. Ακόμη και οι Σέρπα στην αποστολή του 1953 δεν είχαν ίση μεταχείριση».
Παρά αυτή την ανισόρροπη σχέση, οι Σέρπα επέδειξαν επανειλημμένα την αξία τους ως μέλη της ομάδας, διασώζοντας πληγέντες συναδέλφους ορειβάτες χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τη δική τους ασφάλεια.
«Για μένα, το μεγαλύτερο επίτευγμα ενός ορειβάτη Sherpa είναι η διάσωση δύο μελών της ομάδας Norit K2 από την Pemba Gyalje Sherpa τον Αύγουστο του 2008 κατά τη διάρκεια μιας από τις πιο καταστροφικές καταστροφές στην ιστορία της ορειβασίας», λέει ο οδηγός αναρρίχησης Lakpa Tsheri Sherpa. ο οποίος είναι από εκεί με αλεξίπτωτο πλαγιάς στην κορυφή του Έβερεστ το 2011. Πιο πρόσφατα, βίντεο έδειξε τα μήκη στα οποία καταφέρνουν οι Σέρπα για να σώσουν ζωές στις υψηλότερες κορυφές του κόσμου.
Μπαίνοντας στην παγκόσμια σκηνή
Στις 22 Απριλίου 1993, η Pasang Lhamu Sherpa έγινε η πρώτη Νεπαλέζα που ανέβηκε στο Έβερεστ. Πέθανε τραγικά στην κατάβαση, αλλά το θάρρος της ενέπνευσε μια νέα γενιά γυναικών Σέρπα να σηκώσουν τα τσεκούρια του πάγου και να κατευθυνθούν στα βουνά.
«Δεκάδες γυναίκες Σέρπα παίζουν τώρα βασικούς ρόλους στην ορειβατική βιομηχανία», λέει η Jamling Tenzing Norgay. «Γυναίκες όπως η Dawa Yangzom, η Maya Sherpa και η Pasang Lhamu Akita έχουν σκαρφαλώσει τις περισσότερες οκτώ χιλιάδες στις 12 Μαΐου 2022, η γεννημένη στο Makalu ορειβάτης Lhakpa Sherpa έφτασε στην κορυφή του Έβερεστ για δέκατη φορά, το ρεκόρ για όλες τις ορειβάτες.
Ένα άλλο μεγάλο άλμα προς τα εμπρός σημειώθηκε το 2019 όταν ο Nirmal “Nimsdai” Purja – ένας πρώην στρατιώτης των Γκουρκά από το Dhaulagiri – πέτυχε την ταχύτερη ανάβαση από τα 14 οκτώ χιλιάδες του κόσμου.
Το 2021, εντάχθηκε σε μια ομάδα αποκλειστικά από το Νεπάλ στην πρωτοποριακή πρώτη χειμερινή ανάβαση του K2 χωρίς συμπληρωματικό οξυγόνο. «Ήταν σημαντικό για μένα να συγκεντρωθεί ολόκληρη η ομάδα», θυμάται. «Πορεύσαμε χέρι-χέρι και τραγουδήσαμε τον εθνικό ύμνο του Νεπάλ – ένα σημαντικό μήνυμα ενότητας και ομαδικής εργασίας για να δείξουμε στον κόσμο ότι τίποτα δεν είναι αδύνατο».
Το μέλλον της αναρρίχησης Sherpa
Καθώς η προσοχή των μέσων ενημέρωσης αυξάνεται, γίνεται πιο εύκολο για τους Σέρπα να βρίσκουν χρήματα για τις δικές τους αποστολές. «Τελικά, όσο περισσότεροι άνθρωποι ακούν τις εκπληκτικές ιστορίες ορειβατών όπως ο Μίνγκμα Ντέιβιντ – ο μόνος άνθρωπος που ανέβηκε στο K2 έξι φορές – και ο Κάμι Ρίτα Σέρπα – που έχει φτάσει στο Έβερεστ 28 φορές – τόσο περισσότερα θέλουν να μάθουν», λέει ο Νιμσντάι.
Ωστόσο, παραμένουν πρακτικά προβλήματα. Μετά την καταστροφή του 2014, οι αρχές του Νεπάλ αύξησαν το ποσό της υποχρεωτικής ασφάλισης ζωής που πρέπει να συνάψουν οι αποστολές για το τοπικό προσωπικό, αλλά η πληρωμή 1,5 εκατομμυρίου ρουπιών (περίπου 9.000 λίρες) σε περίπτωση θανάτου ενός Σέρπα είναι αρκετή για να ταΐσει τους συγγενείς του. ένα ή δύο χρόνια.
Οι οικογένειες βασίζονται ολοένα και περισσότερο σε χρήματα που δωρίζονται από ορειβατικές οργανώσεις, όπως ο Σύνδεσμος Ορειβασίας του Νεπάλ και το Ταμείο Μελλοντικού Σέρπα των Συμβούλων Περιπέτειας, το οποίο ιδρύθηκε μετά την καταστροφή του 2014. Καθώς η συνειδητοποίηση των κινδύνων αυξάνεται, μερικοί νεότεροι Σέρπα εγκαταλείπουν τα βουνά για ασφαλέστερη εργασία αλλού.
«Πολλοί Σέρπα σκαρφαλώνουν επειδή δεν υπάρχει καλύτερη εναλλακτική για να κερδίσουν τα ίδια χρήματα», εξηγεί ο γιατρός της αποστολής Dr. Νίμα Ναμγκιάλ Σέρπα. Ανάλογα με τον ρόλο και την εμπειρία τους, οι Σέρπα μπορούν να κερδίσουν έως και 4.000 λίρες για μια δίμηνη αναρριχητική αποστολή – περισσότερα από όσα κερδίζει ένας αγρότης στα Ιμαλάια σε ένα χρόνο. «Αλλά αν βρουν την ευκαιρία να εργαστούν ή να εγκατασταθούν στο εξωτερικό, θα φύγουν χωρίς δεύτερη σκέψη», λέει ο Δρ. Νίμα.
«Χωρίς κίνητρα για την ενθάρρυνση της νέας γενιάς να ακολουθήσει μια καριέρα στην ορειβασία, θα είναι πολύ δύσκολο να βρεις Σέρπα για αποστολές σε δέκα χρόνια».