Ο καθηγητής Barry Kemp, ο οποίος πέθανε μια μέρα μετά τα 84α γενέθλιά του, ήταν ένας διαπρεπής Αιγυπτιολόγος που ηγήθηκε των ανασκαφών στην τοποθεσία στη Μέση Αίγυπτο, γνωστή ως Amarna, την πόλη που ιδρύθηκε γύρω στο 1344 π.Χ. Ιδρύθηκε από τον μυστηριώδη Φαραώ Akhenaten το 200 π.Χ. και για το οποίο έγραψε το The City of Akhenaten and Nefertiti – Amarna and its People (2012).
Γύρω στο 1353 π.Χ. Το 400 π.Χ., ένας φαραώ με το όνομα Amenhotep IV αποφάσισε ότι όλοι έπρεπε να λατρεύουν έναν θεό, τον Aten, που απεικονίζεται ως ηλιακός δίσκος, και άλλαξε το όνομά του σε Akhenaten. Στη συνέχεια μετέφερε την αυλή του από τη Θήβα, την έδρα της φαραωνικής εξουσίας για αιώνες, 175 μίλια βόρεια σε μια νέα πρωτεύουσα, το Akhetaten (ονομαζόταν Amarna από τους αρχαιολόγους του 19ου αιώνα), σε ένα προηγουμένως ακατοίκητο ακρωτήρι της ερήμου πάνω από την ανατολική όχθη του Νείλου.
Ο Ακενατόν διέταξε περισσότερους από 20.000 ανθρώπους από άλλα μέρη της Αιγύπτου να μετακομίσουν στην τοποθεσία και ξεκίνησε ένα τεράστιο πρόγραμμα κατασκευής. Ανάκτορα, ναοί και κυβερνητικά κτίρια χτίστηκαν με εκπληκτικό ρυθμό. Ένας τόπος λατρείας, ο Μεγάλος Ναός Ατόν, είχε μήκος μισό μίλι.
Μέσα σε λίγα χρόνια, μεταξύ 30.000 και 50.000 άνθρωποι ζούσαν στην έρημη πόλη του Ακενατόν. Τελικά ο Φαραώ απαγόρευσε εντελώς τους παραδοσιακούς θεούς, καθιστώντας την Ίσιδα, τον Όσιρι και έως και 2.000 άλλες θεότητες παρωχημένες.
Η επανάσταση του Ακενατόν δεν ήταν μόνο θρησκευτική αλλά και καλλιτεχνική. Για περισσότερα από χίλια χρόνια, οι απεικονίσεις ανθρώπων στην αιγυπτιακή τέχνη ήταν άκαμπτες και εξιδανικευμένες. Υπό τον Ακενατόν έγιναν πιο εξατομικευμένοι και άτυποι. Σε γλυπτά ανάγλυφα και πίνακες ζωγραφικής, ο φαραώ απεικονιζόταν με τη διάσημη όμορφη σύζυγό του Νεφερτίτη σε ασυνήθιστα οικεία και φυσικές πόζες. Σε μια σκηνή μπορείτε να δείτε ακόμη και το ζευγάρι να πάει για ύπνο μαζί. Πορτρέτα τους απεικόνιζαν να φιλιούνται και να χαϊδεύουν τα παιδιά τους.
Όμως η Αμάρνα ήταν κατεχόμενη για λιγότερο από δύο δεκαετίες. Λίγο μετά το θάνατο του Ακενατόν το 1336 π.Χ. Εγκαταλείφθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά τον 4ο αιώνα π.Χ. Στη συνέχεια, σκαλιστές εικόνες του Ακενατόν σε όλη την Αίγυπτο καταστράφηκαν συστηματικά από τους διαδόχους του. Η εκστρατεία εξόντωσης ήταν τόσο επιτυχημένη που ο Ακενατόν εξαφανίστηκε από την ιστορία για 31 αιώνες – έως ότου το όνομά του ανακαλύφθηκε ξανά από τους αρχαιολόγους στα μέσα του 19ου αιώνα.
Οι αιγυπτιολόγοι είχαν παραδοσιακά επικεντρωθεί στους Φαραώ, τους ιερείς και άλλες ελίτ, και ο Ακενατόν αποδείχθηκε ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Μερικοί τον έβλεπαν ως μια μορφή που μοιάζει με τον Χριστό, ως φιλόσοφο και προφήτη του αληθινού Θεού πριν από την εποχή του. Ωστόσο, όταν ο Kemp ήταν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, δόθηκε μια νέα έμφαση στη μελέτη της ζωής των απλών ανθρώπων.
Η Amarna, η καλύτερα διατηρημένη πρωτεύουσα της αρχαίας Αιγύπτου, ήταν η ιδανική τοποθεσία για μια τέτοια μελέτη, επειδή, όπως το έθεσε ο Kemp, ήταν «ουσιαστικά ένα αναδημιουργημένο χωριό από λάσπη με λίγα απομονωμένα μνημεία». Και ο Κεμπ έκανε πολλά για να διαλύσει τον μύθο των αγίων γύρω από τον ιδρυτή του.
Ένας προφανής λόγος για τον οποίο η Αμάρνα εγκαταλείφθηκε τόσο γρήγορα ήταν ότι η τοποθεσία ήταν αρχικά ακατάλληλη για οικισμό. Δεν υπήρχε άμεσα διαθέσιμο γλυκό νερό. κανένα φυτό δεν μπορούσε να αναπτυχθεί εκεί. Το νερό των τοπικών πηγαδιών θα ήταν πολύ αλμυρό για να πιει κανείς, αναγκάζοντας τους κατοίκους να φέρουν νερό από πηγάδια μακρύτερα ή από τον Νείλο. «Ο κίνδυνος να είσαι απόλυτος κυρίαρχος», παρατήρησε ξερά ο Κεμπ, «είναι ότι κανείς δεν τολμά να σου πει ότι αυτό που μόλις αποφάσισες δεν είναι καλή ιδέα».
Ενώ τα γλυπτά και τα ιερογλυφικά της τοποθεσίας τονίζουν συχνά θέματα αφθονίας και ευημερίας, οι ανασκαφές σε χώρους ταφής από τον Kemp και άλλους αφηγούνται μια ιστορία παιδικής εργασίας, σοβαρού υποσιτισμού, παραμορφώσεων των οστών και πρόωρου θανάτου.
Αφηγούνται επίσης την ιστορία ανθρώπων που είχαν αποξενωθεί από τη λατρεία Aten του Akhenaten. Σε ένα νεκροταφείο όπου οι εργάτες που έχτισαν τα παλάτια και τους ναούς του Ακενατόν θάφτηκαν σε ρηχούς τάφους, οι ανασκαφές αποκάλυψαν πολυάριθμα φυλαχτά και αναθηματικά αντικείμενα που απεικόνιζαν λαϊκές δευτερεύουσες θεότητες που θάφτηκαν ως ταφικά αντικείμενα, αλλά ούτε μια απεικόνιση του Ατόν ή οποιαδήποτε αναφορά του στο Akhenaten δαχτυλίδια δακτύλων ή δαχτυλίδια σκαραβαίων.
Κάτω από την επιφάνεια, υποστήριξε ο Κεμπ, οι άνθρωποι λάτρευαν τους αρχαίους θεούς τους, παρά τους επίσημους κανονισμούς που απαιτούσαν το αντίθετο: «Ο Ατενισμός πρόσφερε λίγα σε ανθρώπους που ήθελαν την άνεση ενός Θεού τον οποίο θα μπορούσε να πλησιάσει ο καθένας, ακόμη και μέσα στο σπίτι τους . Το μήνυμα του Ακενατόν ήταν απλώς πολύ σκληρό για να κερδίσει ευρεία υποστήριξη.» Μετά τον θάνατο του Ακενατόν, δεν έμεινε κανείς για να στηρίξει τη θρησκευτική του επανάσταση.
Ο Κεμπ ήταν ψηλός, με ήπιο λόγο και είχε άσπρα γένια. Πέρασε πολλά περισσότερα χρόνια σκάβοντας την πόλη από όσα ο Ακενατόν είχε ξοδέψει για να την χτίσει. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ζούσε σε ένα απλό σκαπτικό σπίτι στο νότιο άκρο της τοποθεσίας το μεγαλύτερο μέρος κάθε χειμώνα και άνοιξης.
Το 1996, απολάμβανε μια διασκεδαστική παρέκκλιση από την κανονική ρουτίνα των ανασκαφών, όταν μαζί με τον Delwen Samuel, αρχαιοβοτανολόγο, συνεργάστηκαν με τις ζυθοποιίες της Σκωτίας και του Newcastle για να παρασκευάσουν μια μπύρα χρησιμοποιώντας μια συνταγή που προέρχεται από ιζήματα από αρχαία βάζα που βρέθηκαν σε ένα ζυθοποιείο The Sun Temple of Nefertiti. βρέθηκε μέσα στο κτίριο. Το ποτό, ανέφεραν οι New York Times, ήταν «ελαφρώς θολό με χρυσαφένια απόχρωση» και, σύμφωνα με την Delwen Samuel, «πολύ πλούσιο, πολύ βυνό και έχει μια γεύση που θυμίζει κάπως Chardonnay».
Αν και το κύριο ενδιαφέρον του ήταν οι απλοί άνθρωποι της αρχαίας Αιγύπτου, ο Kemp εργάστηκε ακούραστα για να σώσει τους «ελίτ» ναούς και τα συγκροτήματα παλατιών στην Amarna από τις πιέσεις της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της σύγχρονης αύξησης του πληθυσμού, πραγματοποιώντας εργασίες αποκατάστασης για την προστασία τους από περαιτέρω διάβρωση και προστατεύουν από τη φθορά.
Την εποχή του θανάτου του ασχολήθηκε με την εκ νέου ανασκαφή του τεράστιου ναού του Μεγάλου Ατόν, ο οποίος απειλούνταν από την επέκταση ενός σύγχρονου νεκροταφείου.
Ο Μπάρι Τζον Κεμπ γεννήθηκε στις 14 Μαΐου 1940. Αφού αποφοίτησε από την Αιγυπτιολογία από το Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ το 1962, διορίστηκε λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, όπου έγινε καθηγητής Αιγυπτιολογίας το 2005, εκπαιδεύοντας γενιές Αιγυπτιολόγων και αρχαιολόγων. Ήταν υπότροφος του Wolfson College από το 1990 έως το 2007.
Από το 1977 έως το 2008, ο Kemp ηγήθηκε της έρευνας και των αρχαιολογικών ανασκαφών στην Amarna για την Αιγυπτιακή Ερευνητική Εταιρεία. Το 2008 διορίστηκε Senior Fellow του McDonald Institute for Archaeological Research στο Cambridge. Έκτοτε, συνέχισε και επέκτεινε το έργο του στην Αμάρνα, χρηματοδοτούμενο από ιδιωτικές δωρεές στο Amarna Project, το οποίο ίδρυσε σε συνεργασία με το Ανώτατο Συμβούλιο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου.
Ο Κεμπ ήταν ένας παραγωγικός συγγραφέας. Το βιβλίο του «Ancient Egypt: Anatomy of a Civilization» (1989, τώρα στην τρίτη του έκδοση) παραμένει βασικό κείμενο στα πανεπιστημιακά μαθήματα. Στο “Think Like an Egyptian: 100 Hieroglyphs” (2005), σημείωσε ότι, αντίθετα με τη δημοφιλή πεποίθηση, το αιγυπτιακό ιερογλυφικό σενάριο δεν έμοιαζε με “κομμάτι κινηματογραφικής ταινίας ή κόμικ”, αλλά ότι τα περισσότερα ιερογλυφικά απαιτούσαν νοητική αντικατάσταση. με έννοιες, που διέφεραν σημαντικά από την εικόνα τους.
Στο How to Read the Egyptian Book of the Dead (2007), προσπάθησε να διερευνήσει πώς οι Αιγύπτιοι έβλεπαν τη σχέση μεταξύ του ατόμου και του θείου μέσα από μια ανάλυση των αρχαίων αιγυπτιακών ξόρκων που είχαν σκοπό να ξεπεράσουν τους κινδύνους που ελλοχεύουν στον Άλλο Κόσμο.
Ancient Egypt: All That Matters (2015) ήταν μια ζωντανή περιγραφή του γιατί και πώς η αρχαία Αίγυπτος μπόρεσε να ευδοκιμήσει τόσο σταθερά για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο Kemp εξελέγη Μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας το 1992 και διορίστηκε CBE το 2011 για τις υπηρεσίες του στην αρχαιολογία, την εκπαίδευση και τις διεθνείς σχέσεις στην Αίγυπτο.
Ο Μπάρι Κεμπ, γεννημένος στις 14 Μαΐου 1940, πέθανε στις 15 Μαΐου 2024