Η Chita Rivera, η οποία πέθανε σε ηλικία 91 ετών, ήταν η μαυρομάλλης Αμερικανίδα ηθοποιός, τραγουδίστρια και χορεύτρια που δημιούργησε την Anita στην πρεμιέρα του 1957 στο Broadway της West Side Story του Leonard Bernstein. Το ίδιο έκανε την επόμενη χρονιά στη βρετανική πρεμιέρα, όπου θεωρήθηκε τόσο κεντρική στην επιτυχία της σειράς που τα εγκαίνια στο Λονδίνο καθυστέρησαν μέχρι να γεννήσει την κόρη της.
Το «West Side Story» σχεδιάστηκε από τον σκηνοθέτη και χορογράφο του Jerome Robbins και τον στιχουργό Stephen Sondheim ως μια ιστορία για τον πόλεμο συμμοριών αστικών συμμοριών στο μεταπολεμικό Μανχάταν βασισμένη στο Romeo and Juliet. Η αποτρόπαια και μελαχρινή Anita της Chita Rivera – που περιγράφεται από έναν κριτικό ως «ηλεκτρική σαν χέλι και τόσο πιο ζεστή» – προέρχεται από τη νοσοκόμα στην τραγωδία του Σαίξπηρ που προσφέρει συμβουλές και παρηγοριά στη νεότερη φίλη της Μαρία, την καταδικασμένη ηρωίδα του Πουέρτο Ρίκο εκεί. είναι ένα πάθος για τον Τόνι, έναν ιθαγενή Αμερικανό.
Μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές είναι η ειρωνική απεικόνιση της Αμερικής από την Anita, έναν παιχνιδιάρικο, λογομαχητικό, γρήγορο λατινοαμερικάνικο αριθμό στον οποίο οι μετανάστες συγκρίνουν την προηγούμενη ζωή τους με τη ζωή στη Νέα Υόρκη. Η θλιβερή ανάμνηση της Νοσηλευμένης Ροζαλία για ένα «νησί με τροπικά αεράκια» έρχεται σε έντονη αντίθεση με το «νησί των τροπικών ασθενειών» της φίλης της. Το τραγούδι τελείωνε συχνά το σόου, χάρη στην απόδοση υψηλού ρυθμού και την ξεκαρδιστική ερμηνεία της φλογερής Chita Rivera, η ίδια με καταγωγή από Πουέρτο Ρίκο.
Μια διαφορετική πλευρά από την προηγουμένως αυθάδη και ταλαντευόμενη Anita εμφανίζεται όταν ο αδερφός της Bernardo σκοτώνεται σε μια εξέγερση συμμοριών και στην ισχυρή όπερα “A Boy Like That”, εκλιπαρεί τη Maria να “ανήκει στο δικό της είδος”. Η Chita Rivera θυμήθηκε ότι για αυτόν τον αριθμό είχε ένα master class στο δραματικό τραγούδι από τον ίδιο τον Bernstein. «Μετά από μια από τις αδύναμες προσπάθειές μου, είπε: «Τσίτα, ο φίλος σου μόλις σκοτώθηκε. Μόλις έμαθες ότι η καλύτερή σου φίλη Μαρία κοιμόταν με το αγόρι που τον μαχαίρωσε. Ζεσταίνετε κάτι. ”
Το West Side Story παρουσιάστηκε στην Όπερα του Μάντσεστερ τον Νοέμβριο του 1958 πριν μεταφερθεί στο Θέατρο της Αυτού Μεγαλειότητας στο Λονδίνο τον επόμενο μήνα, όπου η πριγκίπισσα Μαργαρίτα ήταν στο κοινό της πρεμιέρας. Οι Βρετανοί κριτικοί παρατήρησαν ότι η Chita Rivera όχι μόνο μπορούσε να δώσει μεγάλο βάθος στο τραγούδι της, αλλά ήταν επίσης μια θυελλώδης χορεύτρια.
Κέρδισε περαιτέρω αναγνώριση το 1960 ως γραμματέας του Ντικ Βαν Ντάικ, Ρόουζ Γκραντ στο Bye Bye Birdie, το πρώτο επιτυχημένο rock ‘n’ roll μιούζικαλ με έναν χαρακτήρα που μοιάζει με τον Έλβις Πρίσλεϋ. Την επόμενη χρονιά έφτασε και στο West End όταν η Telegraph ανέφερε ότι η Chita Rivera «διέκοψε την παράσταση».
Το Bye Bye Birdie έφερε την πρώτη από τις δέκα υποψηφιότητες για το βραβείο Tony, μια άλλη από τις οποίες ήταν για το σίκουελ Bring Back Birdie (1981), το οποίο έκλεισε μετά από μόλις τέσσερις νύχτες. Συνολικά, κέρδισε δύο Tony, για το μιούζικαλ Kander and Ebb roller-skating “The Rink” το 1984, με πρωταγωνίστρια τη Liza Minnelli, και για το “Kiss of the Spider Woman” (1992), βασισμένο στο μυθιστόρημα του Manuel Puig, στο οποίο gay κομμό βιτρίνας και ένας… σκυθρωπός μαρξιστής οδηγούνται σε μια κολασμένη λατινοαμερικανική φυλακή.
Ασυνήθιστα, το Kiss of the Spider Woman έκανε πρεμιέρα στο Shaftesbury Theatre στο Λονδίνο και όχι στο Broadway. Γράφοντας στην Telegraph, ο Charles Spencer θαύμασε την ικανότητα της Chita Rivera στις συναρπαστικές ρουτίνες τραγουδιού και χορού που κόβει την ανάσα, προσθέτοντας: «Όταν σηκώνεις τα εκπληκτικά εύκαμπτα πόδια της σε σχεδόν ασύλληπτα ύψη, είναι αδύνατο να πιστέψεις ότι είναι μόλις λίγους μήνες μακριά από το λεωφορείο σου. πέρασμα.”
Είχε παίξει στο παρελθόν την αδίστακτη βουντεβίλ Βέλμα Κέλι στο μιούζικαλ της δεκαετίας του 1920 «Chicago», μια άλλη παράσταση των Kander και Ebb που έκανε πρεμιέρα στο Broadway το 1975. Όταν αναβίωσε στο Λονδίνο το 1990, έπαιξε την αντίστοιχη της Βέλμα, τη Ρόξι, έναν ρόλο που αρχικά έπαιξε η φίλη της Γκουέν Βέρντον. Έκανε επίσης μια σπάνια κινηματογραφική εμφάνιση στη βραβευμένη με Όσκαρ κινηματογραφική μεταφορά του 2002 με πρωταγωνιστές την Κάθριν Ζέτα Τζόουνς και τη Ρενέ Ζελβέγκερ, ρουφώντας ένα τσιγάρο σε ένα κελί φυλακής. Στη συνέχεια, είπε στο περιοδικό The Advocate: «Έμοιαζα με τη Cher με γυναικεία ρούχα».
Η Dolores Conchita Figueroa del Rivero γεννήθηκε σε ένα «πολύ καθολικό νοικοκυριό» στην Ουάσιγκτον στις 23 Ιανουαρίου 1933, το τρίτο από τα πέντε παιδιά. Ο Πορτορικανός πατέρας της, Πέδρο, έπαιζε κλαρίνο και σαξόφωνο σε μια μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, αλλά πέθανε όταν εκείνη ήταν επτά ετών. Η μητέρα της, Κάθριν (το γένος Άντερσον), η οποία ήταν σκωτσέζικης, ιρλανδικής και αφροαμερικανικής καταγωγής, εργαζόταν ως κρατική υπάλληλος στο Πεντάγωνο.
Στο σπίτι, η Conchita ήταν ένα ζωηρό και ανήσυχο παιδί που προκαλούσε χάος πηδώντας πάνω από τα έπιπλα. Το ιερό θέατρο της Κυριακάτικης λειτουργίας σχεδόν την οδήγησε να γίνει καλόγρια, «αλλά μετά έπεσα από το τραπεζάκι του σαλονιού». Η θυμωμένη μητέρα της την έγραψε στη σχολή μπαλέτου, ελπίζοντας ότι η κόρη της θα κάψει λίγη ενέργεια και θα μάθει λίγη πειθαρχία.
Την έστειλαν να ζήσει με έναν θείο της στο Μπρονξ και έλαβε την εκπαίδευσή της στο Λύκειο Taft στη Νέα Υόρκη. Στην ηλικία των έντεκα, φιλοδοξούσε να κάνει καριέρα στο κλασικό μπαλέτο, αλλά στράφηκε στον σύγχρονο χορό αφού κέρδισε μια υποτροφία στο Μπαλέτο της Νέας Υόρκης του George Balanchine. Θυμήθηκε πώς, στην οντισιόν της, μια «ψηλή, ξανθιά, όμορφη χορεύτρια βγήκε τρέχοντας από την αίθουσα της ακρόασης ουρλιάζοντας, «Δεν μπορώ!»» Δεν μπορώ! Δεν μπορώ!». Αν δεν μπορούσε εκείνη, πώς θα μπορούσα εγώ; Ήμουν κοντός, καστανός και νευρικός στο διάολο, αλλά ο δάσκαλός μου μου είπε, «Μείνε στη δική σου λωρίδα και κοίτα ευθεία». Και επιβιβάστηκα. Ένα βήμα, ένα plié οδηγούσε στο επόμενο – και τελικά στο Broadway».
Εκεί συμμετείχε στη χορωδία του Call Me Madam (1952) και περιόδευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες ως κύρια χορεύτρια στην ίδια παραγωγή με την Elaine Stritch. Αγαπημένη τραγουδίστρια στο Μπρόντγουεϊ, απόλαυσε τις εμφανίσεις της στη χορωδία των Guys and Dolls (1953) και Can-Can (1954) πριν ζωντανέψει παραστάσεις όπως The Shoestring Revue (1955), Seventh Heaven (επίσης 1955) και Mr Wonderful (1956) . Το αρχικό της όνομα ήταν Conchita del Rivero, αλλά συντόμευσε το όνομά της επειδή ήταν πολύ μεγάλο για αφίσες. Τον Απρίλιο του 1957, σπούδασε την Eartha Kitt στο “Shinbone Alley” και πέντε μήνες αργότερα κέρδισε την αναγνώριση για την τολμηρή ερμηνεία της ως Anita στο “West Side Story”.
Στη δεκαετία του 1980 η καριέρα της μειώθηκε κάπως. Μετά την αποτυχία του Bring Back Birdie, είχε λίγο καλύτερη τύχη ως η κακιά μάγισσα στο μιούζικαλ Merlin (1983). Δύο χρόνια αργότερα, το πόδι της παραμορφώθηκε «από το γόνατο και κάτω» σε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, με αποτέλεσμα δώδεκα μπουλόνια να οδηγηθούν στο κόκκαλο.
Αλλά μέχρι το τέλος της χρονιάς επέστρεψε στο Μπρόντγουεϊ, τραγουδώντας, χορεύοντας και παίζοντας στο Jerry’s Girls, ένα φόρο τιμής στον συνθέτη και στιχουργό Jerry Herman, ο οποίος την περιέγραψε στα απομνημονεύματά του ως “μια αληθινή φίλη για όλους στη βιομηχανία”.
Τα τελετουργικά της Chita Rivera πριν την παράσταση περιελάμβαναν το απαλό κλείσιμο της πόρτας του καμαρίνι της και την προσευχή της λίγο πριν βγει στη σκηνή. «Θα έλεγα την προσευχή του Κυρίου, το Χαίρε Μαρία και την Πράξη της Συντριβής», είπε στον Guardian. «Τότε θα τρελαινόμουν». Η πάλη σούμο ήταν άλλο ένα μεγάλο πάθος – είχε μάθει για το άθλημα όταν έφερε ένα μιούζικαλ στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1980 και ερωτεύτηκε με τα μούτρα έναν παλαιστή.
Το 2005, εμφανίστηκε στη δική της αναδρομική σταδιοδρομία, «The Dancer’s Life», που περιελάμβανε ένα ταγκό για τους άντρες της ζωής της, και το 2009 έλαβε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας από τον Μπαράκ Ομπάμα. Συνέχισε να εμφανίζεται στη σκηνή, παίζοντας ένα opium den madame σε μια αναβίωση του «The Mystery of Edwin Drood» το 2012 στο Broadway και μια πλούσια χήρα σε μια μουσική μεταφορά του «The Visit» το 2015 στα βραβεία Tony. Έλαβε ένα μετάλλιο ζωής στο 2018 και εμφανίστηκε σε καμπαρέ στο Cadogan Hall στο Λονδίνο την επόμενη χρονιά.
Τα απομνημονεύματά της, που γράφτηκαν με τον Patrick Pacheco κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid, δημοσιεύτηκαν πέρυσι. Σε αυτό περιγράφει τον εαυτό της ως δύο ανθρώπους: την Dolores, που είναι αδιάλλακτη και φλογερή, και την Conchita, που παίρνει όλη τη δόξα. Αφιέρωσε ένα κεφάλαιο στον Sammy Davis Jr., με τον οποίο είχε μια ρομαντική σχέση μετά τη γνωριμία τους στην αρχή της καριέρας της στο It’s Wonderful. Είχε επίσης σχέση με τον εστιάτορα Joe Allen τη δεκαετία του 1970.
Το 1957, ο Chita Rivera, ο οποίος ήταν καρχαρίας στο West Side Story, παντρεύτηκε τον Tony Mordente, ο οποίος έπαιζε έναν από τους Jets (ήταν A-Rab στη σκηνική εκδοχή και Action στην ταινία). «Είναι σαν ένα κακό παιδί να κάνει εσκεμμένα κάτι που του είπαν οι γονείς του να μην κάνει», είπε στην Daily Telegraph για τη διαφυλετική τους σχέση. «Αλλά ο Τζέρι Ρόμπινς το λάτρεψε. Στην πραγματικότητα, μας έδωσε το δείπνο του γάμου μας».
Ο γάμος κατέληξε σε διαζύγιο το 1966 και αφήνει πίσω την κόρη της, την ηθοποιό Λίζα Μορντέντε, η οποία τελικά υποδύθηκε την ίδια την Ανίτα σε μια παραγωγή στη Φλόριντα που χορογραφούσε ο πατέρας της.
Η Chita Rivera, γεννημένη στις 23 Ιανουαρίου 1933, πέθανε στις 30 Ιανουαρίου 2024