Είμαι σε μια γκαλερί σύγχρονης τέχνης δίπλα σε μια λίμνη. Ένας κομψός γκαλερίστας μου δείχνει το έργο ενός νεαρού σύγχρονου καλλιτέχνη: τετράγωνα γης, αντικείμενα που βρέθηκαν και τεράστιοι πίνακες ζωγραφικής φτιαγμένοι από αποτυπώματα αντίχειρα. Ο τίτλος της έκθεσης είναι κάτι που η Google Translate αποκαλεί «Συνέχεια». Είναι όλα αρκετά μυστήρια. Τότε εμφανίζεται η ίδια η καλλιτέχνης, η Lâm Na, και μου βάζει στο χέρι ένα νόμισμα που έσκαψε από το έδαφος. Αυτό είναι σημαντικό γιατί καταλαβαίνω ότι το έργο αφορά το παρελθόν στο παρόν, για το τι σπέρνεται και τι θερίζεται, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχω ιδέα για το πού βρίσκομαι. Θα μπορούσε να είναι ο Mayfair. Στην πραγματικότητα είναι το Ανόι.
Αυτή είναι η πρώτη μου μέρα στο Βιετνάμ, σε ένα κομψό μέρος της πόλης, δίπλα στη λίμνη Hoan Kiem, όπου ζουν πολλοί ομογενείς. Υπάρχουν εστιατόρια τάκο και κοκτέιλ μπαρ. Ό,τι περίμενα, δεν ήταν αυτό. Για να με μπερδέψει ακόμα περισσότερο, ο γοητευτικός Nguyen Anh Tuan, καλλιτέχνης και επιμελητής, μου λέει ότι είμαι τυχερός. Μοιραστήκαμε την αγάπη του Leonard Cohen και τώρα με πηγαίνει στο τεράστιο παρωχημένο εργοστάσιο σιδηροδρόμων Gia Lam. Το ανέλαβαν καλλιτέχνες από το Φεστιβάλ Δημιουργικού Σχεδιασμού του Ανόι. Το θέμα είναι η «ροή» – και θα το ακολουθήσω.
Αναλαμβάνοντας αυτόν τον παλιό βιομηχανικό χώρο, οι καλλιτέχνες συνδέουν την κληρονομιά τους με τη σύγχρονη ζωή. Υπάρχει τόση δουλειά να δείτε εδώ: αποσυναρμολογημένα αυτοκίνητα σε στιλ Cornelia Parker σε κορδόνια, τεράστιες κορδέλες από ύφασμα, τούνελ με μικρές φωτογραφίες που χρειάζεστε ένα κερί για να δείτε. Είμαι υπερφορτωμένος.
Η αλήθεια είναι ότι αν η πρώτη σου μέρα στο Ανόι δεν σε κυριεύει, δεν έχεις σφυγμό. Είναι μια από τις πιο συναρπαστικές πόλεις που έχω επισκεφτεί ποτέ, ταραχώδης κίνηση, αγορές, φώτα, street food, αποικιακή αρχιτεκτονική και τεράστια μνημεία. Για να μετακινηθώ, γεννάω τα σμήνη των σκούτερ και τη βαριά, διασταυρούμενη κίνηση, αποφασισμένος να μην είμαι σαν μια φίλη μου που ήταν κολλημένη στο ξενοδοχείο της για δύο μέρες πριν τολμήσω να βγω έξω.
Όταν συναντώ τον οδηγό μου, προσφέρεται να μου μάθει πώς να διασχίζω το δρόμο και εκπλήσσεται που το έχω ήδη κάνει. Η εξήγηση δεν είναι η γενναιότητα αλλά το jet lag. Δεν πρέπει να διστάσετε ή να κοιτάξετε την κίνηση, λέει. Απλά κάντε το και μην σταματήσετε. Ο οδηγός μου φοράει ένα φούτερ που γράφει «Barmy» και με ρωτάει τι σημαίνει καθώς δοκιμάζουμε το φαγητό του δρόμου. Barmy σημαίνει «τρελός, αλλά με ωραίο τρόπο», του λέω.
Μπορεί να έχετε φάει βιετναμέζικο φαγητό στο σπίτι στο παρελθόν, αλλά δεν υπάρχει τίποτα σαν να κάθεστε σε μικρά πλαστικά σκαμπό δίπλα σε κορίτσια που φορούν ψεύτικο Gucci και τρώγοντας αυτό που έγινε γνωστό ως “Obama Combo” (αφού έτρωγε ότι ο Μπαράκ Ομπάμα δείπνησε με τον αείμνηστο, σπουδαίο Anthony Bourdain ). εδώ, το 2016). Χοιρινό στη σχάρα, χυλοπίτες, δεσμίδες με βότανα, σάλτσα ντιπ. Bun Cha και δύο μπύρες.
Οι εκπαιδευμένοι πολεμικοί καλλιτέχνες το πίνουν κοντά. Αργότερα, σε ένα λαμπερό μπαρ στον τελευταίο όροφο, φτάνουν νεαρά, μοδάτα βιετναμέζικα ζευγάρια με λουλούδια για αμέτρητες selfies, ενώ ο DJ κάνει remixe τους Pet Shop Boys και το φεγγάρι υψώνεται πάνω από τη λίμνη.
Πρώτα το πρωί, μεγάλες ομάδες προπονούνται δίπλα στο άγαλμα του Λένιν ενώ ουρές αρχίζουν να σχηματίζονται έξω από το Μαυσωλείο του Χο Τσι Μινχ. Εδώ μπορείτε να δείτε το ταριχευμένο σώμα του «Θείου Χο». (Δεν το ήθελε αυτό· είχε ζητήσει αποτέφρωση, αλλά έλαβε την πλήρη σοβιετική μεταχείριση.) Κομμουνιστικές σημαίες και συνθήματα φαίνονται παντού.
Το Βιετνάμ είναι ένα μονοκομματικό κράτος, αν και η επίσημη πραγματικότητα είναι ότι είναι «μια οικονομία της αγοράς με σοσιαλιστικό προσανατολισμό». Οι απλοί άνθρωποι πληρώνουν για την υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση, και όταν φεύγετε από το Ανόι αισθάνεστε την οικονομική άνθηση. Οι εξελίξεις πολυτελείας είναι παντού. Αντιλαμβάνομαι ότι οι δύσκολες στιγμές για τις οποίες γίνεται λόγος δεν είναι μόνο ο «Αμερικανικός Πόλεμος», αλλά ο λιμός που σημειώθηκε μεταξύ του τέλους του πολέμου το 1975 και της άρσης του εμπορικού εμπάργκο στα μέσα της δεκαετίας του 1990.
Σίγουρα υπάρχουν πολεμικοί τουρίστες εδώ που κάνουν πρόβες για το πολεμικό τους φεστιβάλ Αποκάλυψη τώρα Αλλά το μεγαλύτερο μέρος της εχθρότητας που έχω εκφράσει ανοιχτά απευθύνεται στους Γάλλους και όχι στους Αμερικανούς. Ένας άντρας μου λέει ότι οι πρώην αποικιοκράτες της χώρας έβγαλαν τα μάτια του πατέρα του.
Λίγες ώρες οδικώς νοτιοδυτικά του Ανόι, υψώνονται βουνά: μαύρες, κάθετες αιχμές ασβεστόλιθου που ξεπροβάλλουν από τη γη, όπως δεν έχω ξαναδεί. Μένω στο Pu Luong Retreat ανάμεσα σε δύο τέτοια βουνά με θέα σε βεράντες ρυζιού. Η θέα είναι εκπληκτική, αν και οι απότομες κλίσεις που οδηγούν στο δωμάτιο δεν είναι τόσο δελεαστικές. Αυτή δεν είναι χώρα για παλιά γόνατα. Ευτυχώς υπάρχει μια πισίνα, ένα σπα και ένα υπέροχο εστιατόριο.
Είναι το είδος του μέρους που προσελκύει τους πεζοπόρους, αλλά ο οδηγός μου καταλαβαίνει ξεκάθαρα ότι είμαι περισσότερο πεζοπόρος. Κατεβαίνουμε στην κοιλάδα όπου τα σπίτια στέκονται σε ξυλοπόδαρα και απίστευτα όμορφα χωριανά βγάζουν selfies μαζί μας.
Δεν μπορώ να μην σκεφτώ το έργο του Graham Greene Ένας ήσυχος Αμερικανός όπου ο Fowler περιγράφει ότι ο Phuong, ο εραστής του, φαίνεται «τόσο μικρός και εύθραυστος», αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι στολίδι. Αυτοί οι χωρικοί είναι εθνικοί λευκοί Ταϊλανδοί και έχουν τη δική τους γλώσσα και στυλ ένδυσης. Εξακολουθούν να χρησιμοποιούν δρεπάνια στα χωράφια.
Βλέπουμε παπάγια, αστεράκια, γκουάβα, μανιόκα, τα πάντα να φυτρώνουν και τις μοσχοβιαστικές πάπιες που έχω δει να κρέμονται μόνο στις αγορές. Σε ένα καρύδι, ακούω για τη βιετναμέζικη μόδα των γυναικών που κάνουν τα δόντια τους εντελώς μαύρα – εντυπωσιακά – που κάποτε θεωρούνταν πανέμορφα.
Πετάω νότια για να κάνω μια κρουαζιέρα κατά μήκος του Μεκόνγκ. Έχει ζέστη και βρέχει και η διάθεση είναι εντελώς διαφορετική. «Υπάρχουν ψάρια στο ποτάμι που τρώνε τα σκυλιά», λέει ο βαρκάρης καθώς πίνουμε καρύδες. Αλλά το μόνο που βλέπω είναι λασπόφοροι. Το βράδυ μπορείς να κάθεσαι δίπλα στο ποτάμι στο θέρετρο μου και να βλέπεις τα σκουπίδια να ανεβοκατεβαίνουν. Δεν μένω πολύ γιατί θα πάω στο Can Tho για να πάρω ένα μικρό αεροπλάνο με έλικα στο νησί Con Son.
Κουνώ ένα μωρό στο αεροδρόμιο και νιώθω ότι όλοι νιώθουν άβολα. Αργότερα έμαθα ότι τα μωρά πρέπει να αγνοούνται επειδή δεν θέλετε να κάνετε τα πνεύματα να ζηλέψουν ή το μωρό να αρρωστήσει. Κάθε μέρα στο Βιετνάμ συνειδητοποιώ όλο και περισσότερο ότι τα πνεύματα είναι πανταχού παρόντα: επικρατεί η λατρεία των προγόνων. Ο θάνατος στέκεται δίπλα στη ζωή και γιορτάζεται παντού. Οι νεκροί πρέπει να διατηρούνται ευχαριστημένοι με αναθήματα, δώρα και φαγητό στα οικογενειακά ιερά. Βλέπω ακόμη και ακριβά ζευγάρια αθλητικά παπούτσια να μένουν ως προσφορές.
Το Con Son είναι ένα μικροσκοπικό νησί στο αρχιπέλαγος Con Dau. Είναι παραδεισένιο, γεμάτο με παρθένες παραλίες, ζούγκλα, μαύρους σκίουρους και μακάκους. Ο Brad, η Angelina και η posse τους έμειναν εδώ στο εξαιρετικά πολυτελές Six Senses το 2011, αλλά ειλικρινά δεν νομίζω ότι πουθενά θα μπορούσε να είναι καλύτερο από το Poulo Condor Resort όπου μένω.
Το δωμάτιό μου είναι στην πραγματικότητα μια πράσινη βίλα με δύο μπαλκόνια. Υπάρχει ένα υπαίθριο ντους και λίμνες λωτού παντού. Μπορείτε να πάτε στην άδεια παραλία ή να κάνετε ένα μασάζ. Υπάρχουν καγιάκ για κωπηλασία. Είναι εντελώς καταπράσινο, με μια λίμνη πάνω από την οποία υψώνεται το όρος Chau. Το προσωπικό είναι πολύ ωραίο και ρωτά μέσω WhatsApp αν θέλετε να σας φέρουν το πρωινό. Περιτριγυρισμένα από τα καλύτερα νερά καταδύσεων στο Βιετνάμ, αυτά τα νησιά παραμένουν ανεκμετάλλευτα.
Ωστόσο, αυτός ο φαινομενικά ανέγγιχτος παράδεισος έχει την καρδιά του σκότους. Αυτό ήταν ένα νησί φυλακών. Στην πόλη υπάρχει το μουσείο και οι παλιές φυλακές και τα νεκροταφεία είναι διάσπαρτα. Περισσότεροι από 20.000 πολιτικοί κρατούμενοι πέθαναν εδώ. Οι Γάλλοι έχτισαν τις φυλακές το 1863 για να στεγάσουν όσους θεωρούσαν επικίνδυνους. Στη συνέχεια, οι Αμερικανοί τα χρησιμοποιούσαν μέχρι τη δεκαετία του 1970. Εδώ θα βρείτε τα διαβόητα «κλουβιά τίγρης» όπου οι κρατούμενοι έδεναν και περιχύθηκαν με ασβέστη.
Λίγες ώρες επίσκεψης σε αυτά τα μέρη ήταν αρκετές για μένα. Ήταν ξεκάθαρο ότι πολλοί από τους Βιετναμέζους που επισκέπτονταν είχαν συγγενείς που είχαν πεθάνει εκεί, επομένως αυτός είναι ένας τόπος προσκυνήματος. Όταν επέστρεψα στο ξενοδοχείο μου, έμαθα ότι το μουσείο είχε στήσει ο γιος ενός πολιτικού κρατούμενου και αυτός ήταν ένας τρόπος να ευχαριστήσω το νησί.
Έτσι υπάρχει το σύγχρονο Βιετνάμ, με παράλληλη ζωή και θάνατο. Υπάρχουν πάντα πεινασμένα φαντάσματα για να κατευνάσουν, αλλά εδώ, αυτή τη στιγμή, υπάρχει ομορφιά και πλούτος που πρέπει να δημιουργηθεί. Και πάντα να βγάζεις selfie. Είναι ζαλιστικό. Κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος μαγειρικής έμαθα πώς να δένω τα καλοκαιρινά ρολά με φρέσκα κρεμμυδάκια στον ατμό σε μικρές κορδέλες. Είδα κορίτσια στις βέσπες να κάνουν μακιγιάζ καθώς έκαναν ελιγμούς μέσα από μεγάλη κίνηση. Έπιασα μια ματιά στην υπερσύγχρονη πόλη της Πόλης Χο Τσι Μινχ και μίλησα με οκταγενείς που εργάζονταν στους ορυζώνες.
Όλα αυτά σε συνεπαίρνουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Μπορείς να νιώσεις το μέλλον να ετοιμάζεται, αλλά αυτό που πραγματικά διαπερνά την καρδιά σου είναι η αξιοσημείωτη και άφθαρτη ψυχή του τόπου.
Είδη πρώτης ανάγκης
Το InsideAsia (0117 244 3380; InsideAsiaTours.com) προσφέρει μια πολιτιστική περιπέτεια 12 ημερών στην ύπαιθρο του Βιετνάμ, από το Ανόι στο Pu Luong, την πόλη Χο Τσι Μινχ και το Δέλτα του Μεκόνγκ, με κόστος από 2.275 £ ανά άτομο, συμπεριλαμβανομένων Όλα τα καταλύματα, πολλαπλά γεύματα και μεταφορά σε όλη τη χώρα, ιδιωτικές περιηγήσεις και μια σειρά από πολιτιστικές εμπειρίες, εξαιρουμένων όμως των διεθνών πτήσεων. Η Vietnam Airlines (vietnamairlines.com) προσφέρει καθημερινές πτήσεις μεταξύ Λονδίνου και Βιετνάμ από 754 £ μετ’ επιστροφής.