Καθώς η Λίβερπουλ προετοιμάζεται για ένα ντέρμπι που θα μπορούσε να κρίνει την κούρσα του τίτλου της, υπάρχουν ήδη σχόλια στο προπονητικό γήπεδο ότι η Έβερτον αναπόφευκτα θα υπερκεράσει τον εαυτό της. Ωστόσο, αυτό θα ήταν μια αρκετά μεγάλη άνοδος, καθώς η πλευρά του Sean Dyche ήταν σε μεγάλο βαθμό θλιβερή. Μπορεί να κέρδισαν τη Νότιγχαμ Φόρεστ το Σαββατοκύριακο, αλλά το ηθικό δεν είναι πολύ καλύτερο. Η διαμάχη γύρω από τη δήλωση του Φόρεστ μετά τον αγώνα με την οποία επικρίνει τις διαιτητικές αποφάσεις μόνο αυξάνει τη διάθεση. Έχεις την αίσθηση ότι μπορείς να ξεφύγεις από αυτό, καθώς υπάρχουν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα που βαραίνουν τον σύλλογο. Αν η Λίβερπουλ παλεύει για τη θέση του Γιούργκεν Κλοπ στην ιστορία, η Έβερτον παίζει για το μέλλον της. Είναι πραγματικά τόσο ακραίο καθώς ο σύλλογος μπορεί να μην αφαιρεθεί από τη διοίκηση για εβδομάδες.
Ακόμη και από την πλευρά του ποδοσφαίρου, λίγοι είναι πραγματικά ευχαριστημένοι με αυτό που αποτελεί τη σύγχρονη Έβερτον. Έχουν γίνει μια τραγική μελέτη περίπτωσης για πολλά από τα προβλήματα του σύγχρονου παιχνιδιού. Πολλά από τα προβλήματα που περιπλέκουν το ποδόσφαιρο το 2024 μπορούν να φανούν στο Goodison Park, σαν η μοναδική ιστορία αυτού του μεγάλου συλλόγου να είχε αποστάξει όλα αυτά τα προβλήματα με μοναδικό τρόπο. Αυτό πηγαίνει από το γήπεδο σχεδόν σε όλα εκτός γηπέδου. Έχει να κάνει με το πώς παίζεις, πώς διευθύνεται ένας σύλλογος, τι μπορεί να πετύχει ένας σύλλογος, πώς αγωνίζεσαι, πώς ξοδεύεις χρήματα, τα οικονομικά του αθλήματος, μέχρι τους κανονισμούς και – πάνω απ ‘όλα – την ιδιοκτησία.
Η Έβερτον τα έφερε όλα μαζί. Όλα πηγαίνουν πίσω σε μια μεγάλη στιγμή στην ιστορία του ποδοσφαίρου, όταν η ομάδα έφτασε πολύ πιο κοντά ποιοτικά στη Λίβερπουλ και ως εκ τούτου εντάχθηκε μαζί της σε ένα πρωτοποριακό σχέδιο. Οι αντίπαλοι του Μέρσεϊσαϊντ, μαζί με τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, την Άρσεναλ και την Τότεναμ, ήταν δύο από τους αρχικούς «Μεγάλους Πέντε» που πίεζαν για ένα άλμα από τη Φούτμπολ Λιγκ στην Πρέμιερ Λιγκ. Η πτώση της Έβερτον από αυτό το καθεστώς την έχει κάνει προειδοποιητικό σημάδι στην ιστορία του ποδοσφαίρου. Ακριβώς όπως η Ρέιντζερς και η Μίλαν, που και οι δύο είχαν τη μεγαλύτερη επιρροή στη δημιουργία του Champions League, ήταν θύματα του κόσμου που βοήθησαν να δημιουργηθεί. Η Έβερτον δεν μπόρεσε να διεκδικήσει τον ίδιο έλεγχο σε αυτόν τον κόσμο και η πιο σημαντική αλήθεια αυτή τη στιγμή είναι ότι έχει κάνει τα οικονομικά της να ξεφύγουν από τον έλεγχο.
Εντούτοις, και παρά τον πλούτο των συγκεχυμένων λεπτομερειών στις συνεχιζόμενες υποθέσεις PSR, είναι δυνατό να εντοπιστεί ο θάνατος του συλλόγου και πώς όλα αυτά τα σύγχρονα προβλήματα ήταν συνυφασμένα και επηρέασαν το ένα το άλλο.
Για να το πω ωμά, η Πρέμιερ Λιγκ ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για να μετατρέψει το ποδόσφαιρο σε έναν οικονομικό αγώνα εξοπλισμών. Προέκυψε από τον νεοφιλελευθερισμό της δεκαετίας του 1980 και, μαζί με άλλες καθοριστικές στιγμές, όπως η ετυμηγορία Bosman, το Champions League, ακόμη και η ανάπτυξη του Διαδικτύου, έκανε το παιχνίδι την πιο ανοιχτή αγορά στον κόσμο. Οι σύλλογοι θα μπορούσαν πλέον να γίνουν τόσο μεγάλοι όσο τους επέτρεπαν τα εμπορικά έσοδα. Αυτό ενθάρρυνε αυτούς τους «ενάρετους κύκλους» όπου περισσότερα χρήματα σήμαιναν καλύτερες υπογραφές, πράγμα που σήμαινε περισσότερο διεθνές ενδιαφέρον και επομένως περισσότερα χρήματα. Αυτό συνεχίζεται μέχρι να φτάσετε σε ένα σημείο συγκέντρωσης πλούτου όπου έχουν απομείνει μόνο περίπου 15 superclubs και 12 από αυτά προσπαθούν να απομακρυνθούν.
Η Έβερτον πετάχτηκε έξω από τον κύκλο και πέτυχε ένα κακό έμπλαστρο ακριβώς τη λάθος στιγμή. Ήταν ο τρίτος πιο επιτυχημένος σύλλογος στο αγγλικό πρωτάθλημα από τότε που ιδρύθηκε η Premier League, μετά από την Άρσεναλ και τη Λίβερπουλ με εννέα τίτλους. Στη συνέχεια βρέθηκαν σε λάθος άκρο του βαθμολογικού πίνακα, καθώς το ενδιαφέρον για την Premier League αυξήθηκε παγκοσμίως. Ο Ντέιβιντ Μόγιες αποκατέστησε τη φήμη και την ταυτότητα, αλλά γινόταν συνεχώς λόγος για «γυάλινη οροφή» τα τελευταία χρόνια της εποχής του.
Αυτή η οροφή είναι τώρα ως επί το πλείστον πλακόστρωτη και οι παραπάνω οροφές απελευθερώνονται εμπορικά στη στρατόσφαιρα. Τελικά, πέρασε από το παλιό Big Five στο νέο Big Six, με διάφορους άλλους αλληλένδετους παράγοντες που συνδυάζονται για να διευρύνουν τα οικονομικά κενά. Στην περίπτωση της Έβερτον, ήταν ο δεύτερος σύλλογος σε μια μεσαίου μεγέθους βόρεια πόλη που δεν πέτυχε ποτέ τη φήμη που πέτυχε με την πρόκριση στο Champions League. Ο Bill Kenwright άργησε να συνειδητοποιήσει πώς έμοιαζε η ιεραρχία συλλόγων όπως η Aston Villa και η Newcastle United στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Ήταν αδύνατο για αυτόν τον αναχρονιστικό κλάδο του Βρετανού εκατομμυριούχου να ανταγωνιστεί επαρκώς σε έναν νέο κόσμο του Ρόμαν Αμπράμοβιτς, του Άμπου Ντάμπι και δισεκατομμυρίων επί δισεκατομμυρίων εσόδων. Έπρεπε να πουλήσουν, αλλά δεν μπορούσαν να προσελκύσουν την κορυφαία κατηγορία αγοραστών.
Αυτό πυροδότησε μια κρίση ταυτότητας που τελικά οδήγησε σε αυτήν την υπαρξιακή κρίση. Δεδομένης της ιστορίας της, η Έβερτον ένιωσε κατανοητά ότι έπρεπε να αγωνιστεί σε επίπεδο ελίτ. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους ίδιους μισθούς αλλά συνέχιζαν να προσπαθούν να παίξουν το ίδιο παιχνίδι. Η Έβερτον πήρε πολλές αποφάσεις που έμοιαζαν κατάλληλες για έναν «μεγάλο σύλλογο» -μέχρι την υπογραφή του Ρόναλντ Κούμαν και ακόμη και του Κάρλο Αντσελότι και την εισαγωγή του Τζέιμς Ροντρίγκεζ- αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να πετύχει την απαιτούμενη κλίμακα. Υποστηρίζεται ότι ήταν το πιο αυτοκαταστροφικό και απογοητευτικό εγχείρημα στην ιστορία του αγγλικού ποδοσφαίρου, το οποίο αναπόφευκτα οδήγησε σε ευρεία κριτική ότι η Έβερτον ήταν «η χειρότερη ομάδα στη χώρα». Ακόμη και όταν ομολογουμένως ήρθαν κοντά, όπως συνέβη με τον Ρομέλου Λουκάκου υπό τον Ρομπέρτο Μαρτίνεθ, απλώς σήμαινε ότι οι πιο εύποροι σύλλογοι άρπαξαν αμέσως τους καλύτερους παίκτες τους.
Είναι εξοργιστικό να φανταζόμαστε τι θα μπορούσε να ήταν η Έβερτον αν είχε πάρει την απόφαση να υιοθετήσει ένα μοντέλο όπως αυτό της Μπράιτον πριν από μια δεκαετία, αλλά αυτό θα σήμαινε αποδοχή ορισμένων σκληρών αληθειών.
Αντίθετα, βυθίστηκαν με το κεφάλι στον τρελό μισθολογικό πόλεμο της Premier League, με τους μισθούς πλέον να αποτελούν περισσότερο από το 80 τοις εκατό του προϋπολογισμού τους.
Με αυτόν τον τρόπο, έχουν γίνει κόμβος για τα τελευταία θέματα της Premier League, από τις συζητήσεις για την ισορροπία του ανταγωνισμού μέχρι τη ρύθμιση. Αυτός ο ιστορικός σύλλογος δημιούργησε ιστορικό προηγούμενο, καθώς ήταν ο πρώτος που αφαιρέθηκαν βαθμοί για παραβίαση των κανόνων ελέγχου κόστους. Η διαμάχη έχει πυροδοτήσει εκτεταμένη συζήτηση σχετικά με το ποιος μπορεί να «επενδύσει» για να ανταγωνιστεί. Και όμως η όλη κατάσταση της Έβερτον δείχνει την ανοησία αυτού του μοντέλου και γιατί οι λύσεις σε αυτή τη συζήτηση πρέπει να πηγαίνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Θα πρέπει να αφορά την αναδιανομή του τρέχοντος πλούτου, όχι να εξαρτάται ολόκληρη η ανταγωνιστικότητα του παιχνιδιού από το ποιος θέλει να σας αγοράσει. Αυτό δεν είναι βιώσιμο. Φανταστείτε τι θα είχε συμβεί στην Έβερτον αν της επιτρεπόταν να συνεχίσει να ξοδεύει χρήματα. Όπως έχουν πει επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια οι γνώστες του συλλόγου: Πού ήταν η οικονομική πειθαρχία; Ποιος προειδοποίησε ότι θα έμπαιναν σε μπελάδες αν συνεχίσουν έτσι;
Ακόμα χειρότερα, τι θα συνέβαινε αν είχαν εξαρτηθεί ακόμη περισσότερο από τα χρήματα του χορηγού Alisher Usmanov, όπως ήταν το σχέδιό του; Οι κυρώσεις του για τους δεσμούς με τον Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσαν να ήταν πολύ πιο επιζήμιες.
Η Έβερτον αναζητά τώρα νέους αγοραστές μετά την αποτυχία μιας αμφιλεγόμενης εξαγοράς από την 777 Partners. Ο τελευταίος έγινε δεκτός από μεγάλα τμήματα της βάσης των φιλάθλων – και πολλά άτομα στο ποδόσφαιρο – καθώς η επενδυτική εταιρεία έχει και ένα ανησυχητικό ρεκόρ με άλλους συλλόγους.
Υπήρχε επίσης το βασικό πρόβλημα ότι τους ενδιέφερε μόνο να το αγοράσουν επειδή έβλεπαν την Έβερτον ως ένα «ταλαιπωρημένο περιουσιακό στοιχείο». Θα πρέπει να αποτελεί κατηγορητήριο του σύγχρονου ποδοσφαίρου ότι ένας σύλλογος αυτού του μεγέθους μπορεί να αντιμετωπίζεται με αυτόν τον τρόπο σε οποιαδήποτε κατάσταση, αλλά ειδικά μετά τη λήψη δισεκατομμυρίων από έσοδα από τις μεταδόσεις της Premier League για τρεις δεκαετίες. Αν συμβαίνει αυτό, κάτι έχει πάει στραβά με ολόκληρο το μοντέλο. Τι νόημα έχουν τόσα χρήματα; Σε τι πραγματικά χρησιμοποιείται;
Ο Paul Quinn, οπαδός της Everton που γράφει για τον σύλλογο μέσω οικονομικών ειδικών, πιστεύει ότι αυτό συμβαίνει. Μίλησε επίσης ξεκάθαρα κατά του 777.
«Είναι προφανώς πολύ απογοητευτικό που διεξάγουμε αυτή τη μελέτη περίπτωσης. Νομίζω ότι αντανακλά δύο πράγματα», λέει ο Κουίν. «Ένα από αυτά είναι η διοίκηση του ποδοσφαίρου. Τώρα η Πρέμιερ Λιγκ θα υποστήριζε ότι δεν είναι δουλειά της να διασφαλίσουν ότι η Έβερτον δεν θα καταρρεύσει, αλλά λαμβάνοντας υπόψη ότι θα πρέπει να υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ όλων των συλλόγων, θα ήταν επιζήμιο για το ποδόσφαιρο γενικά εάν ένας σύλλογος αποκλειστεί.
«Κάθε ιδιοκτήτης πρέπει να είναι ο φύλακας του συλλόγου του, αλλά η Πρέμιερ Λιγκ πρέπει να είναι ο φύλακας του παιχνιδιού, έτσι οι ιδιοκτήτες απέτυχαν και η Πρέμιερ Λιγκ απέτυχε». Αυτός είναι τελικά ο λόγος που έρχεται η ρυθμιστική αρχή».
Η ελπίδα είναι ότι δεν είναι πολύ αργά για την Έβερτον, αλλά τώρα αντιμετωπίζει ίσως τον πιο σημαντικό μήνα στην ιστορία του συλλόγου. Εάν δεν βρεθεί νέος αγοραστής – και πρέπει να είναι ένας αγοραστής που παρέχει κεφάλαια για το νέο γήπεδο – μπορεί να χρεοκοπήσουν και να αντιμετωπίσουν περαιτέρω αφαιρέσεις πόντων. Υπάρχει τουλάχιστον ενδιαφέρον από το 777 και μετά.
Η ακόλουθη είναι μια άποψη που οι οπαδοί μπορεί να δυσκολεύονται να απογοητεύσουν και ακόμη και να θυμώσουν εναντίον της, αλλά είναι μια άποψη που έχει εκφραστεί στο ποδόσφαιρο: ότι κάποιο είδος απολογισμού είναι στην πραγματικότητα ό,τι είναι καλύτερο για την ψυχή του συλλόγου και θα μπορούσε να είναι πολύ- όρος μέλλον.
Η Έβερτον έχει ξεφύγει με την επιβίωσή της στην Πρέμιερ Λιγκ εδώ και χρόνια. Ωστόσο, πέρα από το να αναζωογονήσει τον σύλλογο, απλώς οδήγησε στη συσσώρευση τόσα πολλά προβλήματα που η κατάσταση φαίνεται πλέον δυσεπίλυτη. Η Έβερτον είναι τόσο βαριά που θα μπορούσε σχεδόν να ανατραπεί.
Θα ήταν καλύτερο για το μέλλον να αναδειχθεί ξανά ως βιώσιμο κλαμπ Phoenix που ανήκει σε θαυμαστές; Δεν είναι ότι δεν σουτάρουν γρήγορα μέσα από τα τμήματα. Υπάρχουν πολλά επιτυχημένα παραδείγματα σε άλλες χώρες, κυρίως στην Ιταλία.
Ο Κουίν δεν πάει τόσο μακριά. “Ιδανικά όχι, αλλά είναι μια καλύτερη επιλογή από έναν ιδιοκτήτη όπως το 777.”
Αυτό λέει αρκετά. Πολύ περισσότερος λόγος να πούμε ότι ένας από τους ιδρυτικούς συλλόγους της Premier League και ένας από τους πιο επιτυχημένους συλλόγους στην Αγγλία έχει μπει στην καρδιά όλων των σημαντικών ζητημάτων του σύγχρονου ποδοσφαίρου.