Το να στέκεσαι στην οροφή του κτιρίου Lingotto στο Τορίνο τον Νοέμβριο, βλέποντας τον άνεμο να φυσάει από τις μακρινές Άλπεις, είναι μια ελαφρώς αναζωογονητική εμπειρία. Παρόλα αυτά, απόλαυσα τη θέα τόσο της πόλης όσο και των χιονισμένων βουνών που σχηματίζουν ένα τόσο γραφικό σκηνικό. Και για μένα, αυτό το πλεονέκτημα προσφέρει, μαζί με τις αναμνήσεις του Michael Caine, μια νέα διάσταση σε μια πόλη της οποίας τα πιο ήσυχα, πιο γραφικά χαρακτηριστικά προτιμώ εδώ και καιρό από το θρασύτατο, επιτηδευμένο Μιλάνο, τον γείτονα και τον αντίπαλό του.
Στην οροφή βρίσκεται η πρώην πίστα δοκιμών του εργοστασίου της Fiat και το κτίριο που τη στηρίζει είναι μια από τις πιο αξιόλογες κατασκευές του 20ου αιώνα. Ίσως το θυμάστε ακόμα Η ιταλική δουλειάκαθώς τρία Mini που δραπετεύουν – καθοδόν προς το διάσημο cliffhanger ending – έτρεξαν γύρω από τις γωνίες και πήδηξαν από μια ράμπα για να ξεφύγουν από την αστυνομία.
Κατασκευάστηκε από τον ιδρυτή της εταιρείας Giovanni Agnelli και άνοιξε το 1923, μια οραματική προσπάθεια δημιουργίας μιας απρόσκοπτης διαδικασίας παραγωγής για αυτοκίνητα Fiat. Το εργοστάσιο, ίσως ένα από τα πιο όμορφα κτίρια από σκυρόδεμα όλων των εποχών, έχει μήκος 500 μέτρα και εκτείνεται σε πέντε ορόφους. Στους χώρους υποδοχής του ισογείου φορτώθηκαν λαμαρίνες και άλλες πρώτες ύλες και η γραμμή παραγωγής συνεχίστηκε μέσα στο κτίριο. Τα τελικά αυτοκίνητα αναδύθηκαν στο υψηλότερο επίπεδο και στη συνέχεια αφέθηκαν να οδηγηθούν δοκιμαστικά στην πίστα 0,9 μιλίων (1,5 km) πριν κατέβουν τη σπειροειδή ράμπα εξόδου στο ένα άκρο. Την εποχή του ήταν το μεγαλύτερο εργοστάσιο αυτοκινήτων στον κόσμο και εδώ κατασκευάζονταν 80 διαφορετικά μοντέλα της Fiat.
Όταν έκλεισε το 1982, ο Renzo Piano κέρδισε τον διαγωνισμό για να το μετατρέψει σε κοινή χρήση, που σήμερα περιλαμβάνει ένα εμπορικό κέντρο, ένα ξενοδοχείο, ένα θέατρο και μια γκαλερί τέχνης, την Pinacoteca Agnelli. Η πίστα, γνωστή ως Pista 500, άνοιξε ξανά ως κήπος στον τελευταίο όροφο πέρυσι. Φυτευμένο με περισσότερα από 40.000 φυτά, αντιπροσωπεύει μια επέκταση της Pinacoteca και διανθίζεται με εγκαταστάσεις σύγχρονης τέχνης. Το αγαπημένο μου είναι Κόντρα στο τρέξιμο, της Πολωνο-Γερμανίδας καλλιτέχνιδας Alicja Kwade. Αυτό είναι ένα ρολόι που περιστρέφεται και προς τα εμπρός και προς τα πίσω, αλλά δείχνει πάντα τη σωστή ώρα.
Το πραγματικό αποκορύφωμα για μένα, ωστόσο, είναι η συλλογή Giovanni and Marella Agnelli, η οποία αποτελείται από 25 έργα που δώρισε η οικογένεια Agnelli. Στεγάζονται σε μια γκαλερί ενός δωματίου που αποτελεί μέρος του παραρτήματος που μοιάζει με σκάφος που σχεδιάστηκε από τον Renzo Piano, που βρίσκεται στην οροφή του πρώην εργοστασίου και στεγάζει πίνακες ζωγραφικής των Picasso, Canaletto, Manet και Modigliani, καθώς και μια εξαιρετική ομάδα πίνακες του Matisse.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν προσωρινές εκθέσεις της Σκωτσέζας ζωγράφου Lucy McKenzie και του Γερμανού καλλιτέχνη της ποπ Thomas Bayrle. Το αυθεντικό ξύλινο πρωτότυπο του Fiat 500 είναι επίσης περήφανο για τη θέση του στο café της γκαλερί.
Το Agnellis μπορεί να είναι το νέο δικαίωμα του Τορίνο και ο μεγαλύτερος χορηγός της σύγχρονης πολιτιστικής ζωής της πόλης (καθώς και ο ποδοσφαιρικός σύλλογος της Γιουβέντους). Ήταν όμως η δυναστεία των Σαβοϊαρών, οι πρώτοι και πρώην βασιλιάδες της Ιταλίας, που αρχικά μεταμόρφωσε τις τύχες της πόλης και εξασφάλισε ότι θα ξεπεράσει το πολιτιστικό της βάρος, ακόμη και σε μια χώρα τόσο πλούσια σε καλλιτεχνικούς θησαυρούς.
Με μία ή δύο διακοπές, το Τορίνο βρισκόταν υπό την κυριαρχία του Οίκου της Σαβοΐας από το 1051 έως το 1946. Από τη δεκαετία του 1550 ήταν η έδρα του δουκάτου και όταν ο Βίκτωρ Εμμανουήλ έγινε ο πρώτος βασιλιάς της Ιταλίας το 1861, το Τορίνο έγινε η εθνική πρωτεύουσα (αλλά αντικαταστάθηκε από τη Φλωρεντία το 1865 και από τη Ρώμη από το 1871.
Η σφραγίδα της Σαβοΐας βρίσκεται παντού στην πόλη. Η τακτική διάταξη των λεωφόρων και των πλατειών του Τορίνο είναι τόσο διαφορετική από το πολυσύχναστο μεσαιωνικό κέντρο του Μιλάνου που μπορεί να αποδοθεί στην αγάπη της οικογένειας για την μπαρόκ αρχιτεκτονική του 17ου αιώνα. Το κεντρικό στοιχείο είναι το μεγάλο βασιλικό παλάτι, το οποίο ουσιαστικά περικλείει τον καθεδρικό ναό στο κέντρο της πόλης. Πίσω από αυτές τις μετρημένες προσόψεις κρύβονται μερικές από τις μεγαλύτερες συλλογές τέχνης της Ευρώπης, η βάση της αξιοσημείωτης πολιτιστικής κληρονομιάς του Τορίνο. Είναι ένα υπέροχο ταξίδι στην πόλη – αλλά μην ταξιδεύετε με λεωφορείο.
Θησαυροί του Τορίνο
Γκαλερί Sabauda
Εκτός από τα υπέροχα κρατικά δωμάτια στο Piano Nobile, στους επάνω ορόφους του Βασιλικού Παλατιού στεγάζεται η γκαλερί Sabauda (Savoy) (museireali.beniculturali.it/en/savoy-gallery), η οποία στεγάζει μια από τις μεγαλύτερες βασιλικές συλλογές τέχνης στην Ευρώπη. Πολλά αριστουργήματα έχουν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια αρκετών αιώνων, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που έχουν άμεση σχέση με τη δική μας ιστορία.
Εδώ είναι το πορτρέτο του Van Dyck των τριών μεγαλύτερων παιδιών του Charles I – συμπεριλαμβανομένου του πεντάχρονου Charles και του δίχρονου James, που θα γίνουν και οι δύο βασιλιάδες. Επίσης ένα πορτρέτο του Καρόλου Α’ από τους Daniel Mytens και Hendrick van Steenwyck. Και ανάμεσα στους πολλούς άλλους πίνακες παλιών δασκάλων είναι έργα των Ρέμπραντ, Μαντένια, Μπελίνι, Γιαν βαν Άικ και Βερονέζε. Επίσης εδώ, αν και από διαφορετική συλλογή, είναι μια από τις εκδοχές της Αφροδίτης που έκανε ο Μποτιτσέλι μετά την επιτυχία του Γέννηση της Αφροδίτης το 1485.
Το Palazzo Madama
Μια άλλη αποθήκη θησαυρών που κάποτε ανήκε στην οικογένεια της Σαβοΐας, αυτό το μεσαιωνικό φρούριο που έγινε μπαρόκ παλάτι φιλοξενεί τη συλλογή «αρχαίας» τέχνης του Τορίνο. Στην πραγματικότητα, τα έργα που εκτίθενται στο Palazzo Madama (palazzomadamatorino.it/en) κυμαίνονται από τον 8ο έως τον 19ο αιώνα, με τα καλύτερα από αυτά να φιλοξενούνται στο Torre dei Tesori του 15ου αιώνα. Και η μεγάλη σκάλα που είναι τόσο εντυπωσιακή όταν μπαίνεις για πρώτη φορά; Αυτό χρησιμοποιήθηκε επίσης ως μέρος της οδού διαφυγής του Michael Caine στην ιταλική δουλειά.
Αιγυπτιακό Μουσείο
Αν προτιμάτε την τέχνη σας ακόμα πιο παλιά, είστε λάτρης της αρχαίας Αιγύπτου, το Τορίνο διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες συλλογές αντίκες στο Museo Egizio (museoegizio.it/en). Αποκτήθηκε σε μεγάλο βαθμό τον 18ο και 19ο αιώνα από τις Σαβογιάρδες, ξεπερνά το Λούβρο και το Βρετανικό Μουσείο. Γενικά θεωρείται ότι είναι η δεύτερη μεγαλύτερη συλλογή αιγυπτιακών θησαυρών μετά το Αιγυπτιακό Μουσείο στο Κάιρο.
GAM Τορίνο
Το Τορίνο διαθέτει επίσης ένα μουσείο μοντέρνας τέχνης παγκόσμιας κλάσης. Η συλλογή στο GAM (gamtorino.it/en) ανιχνεύει την ιταλική τέχνη του 20ου αιώνα, συμπεριλαμβανομένων πίνακες του σουρεαλιστή Giorgio de Chirico και νεκρές φύσεις του Giorgio Morandi, καθώς και έργα άλλων σημαντικών Ευρωπαίων καλλιτεχνών όπως ο Picasso και ο Chagall. Υπάρχει επίσης μια σημαντική συλλογή από εγκαταστάσεις Arte Povera – το κίνημα που βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στο Τορίνο κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και του 1970.
Pinacoteca Agnelli
Οι προσωρινές εκθέσεις της Σκωτσέζης ζωγράφου Lucy McKenzie και του Γερμανού καλλιτέχνη της ποπ Thomas Bayrle τελειώνουν και οι δύο στις 4 Φεβρουαρίου (pinacoteca-agnelli.it/en). Το γλυπτό του Julius von Bismarck εγκαταστάθηκε επίσης προσωρινά ως μέρος του κήπου γλυπτών Pista 500 Οι εκφράσεις της Τηθύοςμια σημαδούρα που κρέμεται ανάμεσα στις ράμπες εξόδου που αντικατοπτρίζει τις κινήσεις μιας πραγματικής σημαδούρας στον Ατλαντικό.
Κάστρο Rivoli
Σε απόσταση περίπου 40 λεπτών οδικώς έξω από το Τορίνο, το Castello (castellodirivoli.org) προσθέτει μια άλλη διάσταση στα πολιτιστικά αξιοθέατα του Τορίνο. Χρησίμευε ως κυνηγετικό καταφύγιο της Σαβοΐας, ένα παλάτι αναψυχής και επίσης για να παρουσιάσει έργα τέχνης από την οικογενειακή συλλογή, που τώρα βρίσκεται στο Βασιλικό Παλάτι. Έχει μια πολυσύχναστη αρχιτεκτονική ιστορία πίσω του. Μια γκαλερί μήκους 482 ποδιών χτίστηκε ως εκθεσιακός χώρος για τη συλλογή Savoy το πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Γνωστή ως Manica Lunga (Μακρύ χέρι), ήταν – αναμφισβήτητα – η πρώτη ιδιωτική γκαλερί τέχνης που δημιουργήθηκε για το σκοπό αυτό. Αλλά οι εργασίες κατασκευής δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ τελείως· στην πραγματικότητα, φαίνεται σαν να είχαν σκάσει οι τελικές πόρτες. Το Castello είναι πλέον το κορυφαίο μουσείο σύγχρονης τέχνης στην Ιταλία και διαθέτει ένα εξαιρετικό πρόγραμμα συλλογής και έκθεσης.
Ακόμα κι αν η σύγχρονη τέχνη δεν είναι πάντα το γούστο σας, η τοποθεσία του κάστρου με τις ηλιόλουστες βεράντες του με θέα στις χιονισμένες Άλπεις θα ενισχύσει σίγουρα την αισθητική σας ανταπόκριση. Κάπου εκεί ψηλά, ο Μάικλ Κέιν είπε τα αθάνατα λόγια: «Περιμένετε λίγο, παιδιά. Έχω μια υπέροχη ιδέα», καθώς ο εκπαιδευτής έτρεχε στην άκρη του γκρεμού.
Η συλλογή Cerruti
Μόλις λίγα λεπτά με τα πόδια από το Castello είναι μια νέα προσθήκη στην καλλιτεχνική σκηνή του Τορίνο. Ο Francesco Federico Cerruti, ο οποίος πέθανε το 2015, ήταν ένας μυστηριώδης συλλέκτης που έβγαζε τα χρήματά του τυπώνοντας ιταλικούς τηλεφωνικούς καταλόγους. Έζησε μια μέτρια ζωή, αλλά ξόδεψε πολλά αγοράζοντας έργα τέχνης και έπιπλα υψηλής ποιότητας για τη λιτή βίλα του στο Rivoli (castellodirivoli.org/en/cerruti-collection). Είναι πλέον ανοιχτό για το κοινό (οι επισκέψεις πρέπει να κανονιστούν εκ των προτέρων) και παρόλο που η αισθητική είναι εξαιρετικά εκκεντρική, δεν υπάρχει αμφιβολία για την ποιότητα των πινάκων. Κυμαίνονται από μεσαιωνικούς βωμούς μέχρι έργα των Σεζάν, Μοντιλιάνι, Πωλ Κλέ, Έγκον Σίλε, Τζόρτζιο ντε Κίρικο και Φράνσις Μπέικον. Κράτηση επισκέψεων στον ιστότοπο Castello.
Artissima
Εάν είστε περισσότερο αγοραστής παρά θεατής, σκεφτείτε να το επισκεφτείτε τον Νοέμβριο, όταν το Artissima (artissima.art/en), η ετήσια έκθεση σύγχρονης τέχνης του Τορίνο, πραγματοποιείται στο συνεδριακό κέντρο OVAL Lingotto Fiere κοντά στο κτίριο Lingotto.
Είδη πρώτης ανάγκης
Πού να κοιμηθείς
Δείτε τις κριτικές μας για τα καλύτερα ξενοδοχεία στο Τορίνο στη διεύθυνση telegraph.co.uk/travel/destinations/europe/italy/piedmont/turin/hotels.
Πτήσεις
Η BA (ba.com), η EasyJet (easyjet.com) και η Ryanair (ryanair.com) προσφέρουν όλες πτήσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο προς το Τορίνο.