Τα τρένα Eurocity εκτελούν τακτικά δρομολόγια από το Μιλάνο προς τα βόρεια μέσω της σήραγγας Simplon προς την Ελβετία. Στο δρόμο προς τη σήραγγα, αυτά τα τρένα express περνούν με ταχύτητα τη λίμνη Maggiore και προσφέρουν υπέροχη θέα στα νησιά Borromean. Για τα τρένα προς την Ελβετία, ο τελευταίος σιδηροδρομικός σταθμός στην Ιταλία είναι η μικρή πόλη Domodossola του Πιεμόντε. Ο σιδηροδρομικός σταθμός εδώ είναι εντυπωσιακά μεγαλοπρεπής, όπως αρμόζει σε αυτό που κάποτε ήταν μια σημαντική πύλη εισόδου στην Ιταλία, με όλες τις λεπτομέρειες για τα τελωνεία και τη μετανάστευση. Από το Domodossola είναι μόλις μισή ώρα μέσω της σήραγγας Simplon μέχρι το Brig, μια ελκυστική ελβετική πόλη που προστατεύει το βόρειο άκρο της σήραγγας των Άλπεων, προτού συνεχίσουν τα τρένα για τη Βέρνη, τη Βασιλεία και τα βόρεια.
Αν δεν σας πειράζει να χάσετε το όμορφο τοπίο γύρω από τα ελβετικά-ιταλικά σύνορα, το να ταξιδέψετε στην Ελβετία μέσω της σήραγγας Simplon δεν είναι πρόβλημα. Το σκοτάδι στο Simplon δεν διαφέρει από το σκοτάδι στο μετρό του Λονδίνου, αν και τα τρένα Eurocity που εκτελούν δρομολόγια στη διαδρομή Simplon είναι πολύ πιο άνετα από οτιδήποτε έχει να προσφέρει το μετρό. Αλλά όσοι δεν βιάζονται μπορούν να τα καταφέρουν πολύ καλύτερα στρίβοντας δεξιά στη Domodossola και στη συνέχεια κατευθυνόμενοι ανατολικά στους λόφους για να βρουν μια ωραία κερκόπορτα προς την Ελβετία χρησιμοποιώντας έναν διασυνοριακό αγροτικό σιδηρόδρομο.
Μέσα στους λόφους
«Στρίψτε δεξιά» στη Domodossola σημαίνει κατεβαίνοντας από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό σε μια υπόγεια πλατφόρμα από την οποία αναχωρεί το τρένο για το Λοκάρνο. Το ιδιαίτερο με αυτό το τελεφερίκ είναι ότι και οι δύο τερματικοί σταθμοί είναι υπόγειοι, αλλά τα 30 μίλια ενδιάμεσα είναι μια πανδαισία πανέμορφου τοπίου και χωρίς καθόλου μεγάλες σήραγγες. Μάλιστα, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η γραμμή ανατολικά της Domodossola είναι εφάμιλλη με τον περίφημο σιδηρόδρομο Bernina, ο οποίος είναι ο μόνος άλλος σιδηρόδρομος στενού εύρους που διασχίζει τα ιταλο-ελβετικά σύνορα.
Η γραμμή διακλάδωσης από την Domodossola ονομάζεται Vigezzina, αλλά πέρα από τα ελβετικά σύνορα ονομάζεται συνήθως Centovalli. Δύο εταιρείες – η SSIF από την ιταλική πλευρά και η υποβλητική Fart στην Ελβετία – συνεργάζονται για να εκτελούν περίπου εννέα τρένα την ημέρα από τη Domodossola στο Λοκάρνο. Η διαδρομή σε μια διαδρομή με τρενάκι του λούνα παρκ μέσα από ανώμαλο αλπικό έδαφος διαρκεί σχεδόν δύο ώρες. Περίπου τα δύο τρίτα της διαδρομής είναι από τα ελβετικά σύνορα και από εδώ ο σιδηρόδρομος διασχίζει την Ελβετία πριν κατέβει στο Λοκάρνο στην ανατολική όχθη της λίμνης Ματζόρε.
Όταν μπαίνω μέσα, βρίσκω έκπληκτη μια φιλόξενη ταξιαρχία μαυροφορεμένων καπνοδοχοκαθαριστών καθ’ οδόν για ένα συνέδριο στη Santa Maria Maggiore, το ψηλότερο χωριό στη σιδηροδρομική γραμμή προς το Λοκάρνο. Καθώς βγαίνουμε από τον σταθμό του μετρό Domodossola στον ήλιο, μερικά από τα… σπαζακαμίνι Πείτε μου ότι το ετήσιο ταξίδι στη Santa Maria Maggiore είναι μια ιεροτελεστία επιστροφής στο σπίτι.
Είναι ένα ταξίδι με γκρεμούς που κόβουν την ανάσα, εντυπωσιακά φαράγγια και μερικές περιπετειώδεις γέφυρες
«Είναι μια ευκαιρία να επιστρέψουμε στις κοινότητες στους λόφους που έστειλαν καπνοδοχοκαθαριστές στα πιο απομακρυσμένα μέρη της Ευρώπης», λέει μια νεαρή γυναίκα με φακίδες με τα συνηθισμένα μαύρα επαγγελματικά ρούχα. Κάνω μια διανοητική σημείωση για να μάθω περισσότερα για την ιστορία των καπνοδοχοκαθαριστών και μετά επικεντρώνομαι στο διερχόμενο τοπίο καθώς ανηφορίζουμε μια σειρά από εντυπωσιακά ζιγκ-ζαγκ μέσα από το μικροσκοπικό Creggio στο Trontano και πέρα. Η πίστα κερδίζει γρήγορα υψόμετρο για να ακολουθήσει τη νότια πλευρά της κοιλάδας Melezzo και στη συνέχεια κατεβαίνει πίσω στον πυθμένα της κοιλάδας. Υπάρχουν εκπληκτική θέα στις Άλπεις Valais πέρα από το Domodossola, αλλά τα πραγματικά αστέρια του τοπίου είναι πιο κοντά: ένα όμορφο μείγμα από δάση βελανιδιάς και καστανιάς, διάσπαρτα με ορεινά ρυάκια και φευγαλέες εικόνες από όμορφες βίλες.
Η προσκυνηματική διαδρομή
Χωρίς προφανή λόγο, το τρένο μας σταματά στο Marone, μια μικροσκοπική πόλη στη μέση του δάσους λίγα μίλια ανατολικά του Trontano. Το περιποιημένο κτίριο του σταθμού έχει πράσινα παντζούρια. Έχω μια στιγμή Adlestrop στην οποία οι μυρωδιές και οι ήχοι αυτού του φυλακίου του Πιεμόντε αντικαθιστούν το ζιζάνιο της ιτιάς και το κότσυφα από το συγκλονιστικό ποίημα του Έντουαρντ Τόμας. Υπάρχουν χαρούμενοι αποχαιρετισμοί από τους καπνοδοχοκαθαριστές στη Santa Maria Maggiore, από όπου κατηφορίζει κυρίως στο Λοκάρνο. Αλλά αυτό είναι ένα ταξίδι γεμάτο διαθέσεις και δραματικές αλλαγές στο τοπίο. Ένα ελαφρύ ψιλόβροχο αρχίζει καθώς πλησιάζουμε στη Ρε, όπου μια ομάδα καλόγριών (και εγώ) βγαίνουμε όλοι από το τρένο. Η βροχή δεν με εμποδίζει να σταματήσω και να περπατήσω μέσα σε δάση οξιάς και να επισκεφτώ το Santuario della Madonna del Sangue, έναν τόπο προσκυνήματος από το 1494, όταν μια τοιχογραφία της θηλάζουσας Madonna χτυπήθηκε από μια πέτρα και άρχισε να αιμορραγεί.
Αν αργότερα επιβιβαστώ σε τρένο στο Ρε για το επόμενο ταξίδι στο Λοκάρνο, θα πρέπει να πληρώσω μια επιπλέον χρέωση 1,50 €. «Χρεώνεται χρέωση μόνο σε αυτά τα τρένα Vigezzo Vision με πανοραμικά παράθυρα», λέει ο διευθυντής του τρένου. Αυτό φαίνεται λίγο αναιδές, δεδομένου ότι είμαστε περιτριγυρισμένοι από βροχή και παρασυρόμενες όχθες σύννεφων, αλλά πληρώνω και ανταμείβομαι ευτυχώς με την επιστροφή του ήλιου και ένα όμορφο ουράνιο τόξο καθώς περνάμε στο ελβετικό καντόνι του Τιτσίνο.
Στυλ Ticino
Από τα σύνορα είναι άλλα 40 λεπτά κάτω από την κοιλάδα μέχρι το Λοκάρνο. Είναι ένα ταξίδι με γκρεμούς που κόβουν την ανάσα, εντυπωσιακά φαράγγια και μερικές περιπετειώδεις γέφυρες πάνω από τις αμέτρητες παράπλευρες κοιλάδες που ενέπνευσαν το όνομα Centovalli (100 κοιλάδες). Αλλά όσο πλησιάζουμε στο Λοκάρνο, τόσο περισσότερο νιώθουμε ότι επιστρέφουμε σε πιο ήπιο έδαφος και στην πλούσια βλάστηση που συμβάλλει τόσο πολύ στον χαρακτήρα του νοτιότερου καντόνιου της Ελβετίας. Γλιστράμε μπροστά από περιβόλια και αμπελώνες και καθώς πλησιάζουμε στο Λοκάρνο βρισκόμαστε μπροστά σε διακοσμητικούς φοίνικες. Ξαφνικά, με ένα κορνάρισμα της κόρνας του τρένου, το τρένο μας Vigezzo Vision βυθίζεται σε μια σήραγγα μήκους χιλιομέτρου που οδηγεί στον υπόγειο τερματικό σταθμό.
Το ταξίδι από το Μιλάνο στη Βασιλεία μέσω του Vigezzina και του Treno Gottardo διαρκεί δύο φορές περισσότερο από την απευθείας σύνδεση με το Eurocity, αλλά είναι αργό ταξίδι στα καλύτερά του
Διανυκτερεύω στο Λοκάρνο και την επόμενη μέρα παίρνω το υπέροχο Treno Gottardo στη Βασιλεία μέσω της κλασικής γραμμής Gotthard, μια διαδρομή που (αντίστροφα) ονομάστηκε Guardian Railway Route of the Month το 2022.
Το απευθείας Eurocity μέσω της σήραγγας Simplon συνδέει το Μιλάνο με τη Βασιλεία σε λίγο περισσότερο από τέσσερις ώρες. Αλλά για να αξιοποιήσετε στο έπακρο το ταξίδι, στρίψτε δεξιά στο Domosossola και ακολουθήστε αυτήν την αξιόλογη ορεινή διαδρομή. Το ταξίδι από το Μιλάνο στη Βασιλεία μέσω του Vigezzina και του Treno Gottardo διαρκεί δύο φορές, αλλά προσφέρει στενή επαφή με το αλπικό τοπίο και είναι πολύ πιο ικανοποιητικό – αργό ταξίδι στα καλύτερά του.
Ταξιδιωτικά γεγονότα
Εάν κάνετε αυτό το ταξίδι με τρένο ως μέρος ενός μεγαλύτερου ταξιδιού στην Ευρώπη, η κάρτα Interrail είναι ίσως η καλύτερη επιλογή σας: τέσσερις ημέρες ταξιδιού μέσα σε ένα μήνα κοστίζει από 283 € (εκπτώσεις για νέους και ηλικιωμένους). Εισιτήρια από Domodossola προς Λοκάρνο μπορούν να αγοραστούν στο σταθμό και κοστίζουν 20 € και επιτρέπουν ενδιάμεση στάση κατά μήκος της διαδρομής (η επιπλέον χρέωση 1,50 € για τα τρένα Vigezzo Vision καταβάλλεται από όλους τους ταξιδιώτες, ανεξάρτητα από τη διάρκεια του ταξιδιού και τον τύπο εισιτήρια ταξιδιού). Για δρομολόγια και περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους ναύλους, επισκεφθείτε το vigezzinacentovalli.com. Η Santa Maria Maggiore διαθέτει ένα μουσείο καπνοδοχοκαθαριστών: το Museo dello Spazzacamino.
Ο Nicky Gardner είναι συν-συγγραφέας του Europe by Rail: The Definitive Guide: the 17th edition θα είναι διαθέσιμο από το Guardian Bookshop από τα μέσα Φεβρουαρίου, με υπογεγραμμένα αντίγραφα διαθέσιμα απευθείας από τον εκδότη.