Σημείωση του συντάκτη: Jason Colavito (@JasonColavito) είναι συγγραφέας και κριτικός πολιτισμού με έδρα την πολιτεία της Νέας Υόρκης. Η γραφή του έχει εμφανιστεί στα Esquire, The New Republic, Slate και αλλού. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων, συμπεριλαμβανομένου του “Jimmy: The Secret Life of James Dean”, που θα κυκλοφορήσει αυτό το φθινόπωρο. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το σχόλιο είναι δικές του. Διαβάστε περισσότερα Γνώμη στο CNN.
Στην αρχαία Μεσοποταμία, μια έκλειψη ηλίου προκάλεσε μεγάλη ανησυχία. Οι αρχαίοι λαοί της Μέσης Ανατολής φοβούνταν ότι οι εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης, καθώς και οι πλανητικές εκλείψεις, ήταν ένας «κακός οιωνός» που σηματοδοτούσε μεγάλο κίνδυνο για την υγεία και τη ζωή του βασιλιά. Για να σώσουν τον ηγεμόνα από μια τρομερή μοίρα, διόρισαν προσωρινό βασιλιά για μικρό χρονικό διάστημα και τον δολοφόνησαν. Αυτό εκπλήρωσε τον οιωνό του θανάτου του βασιλιά και έδωσε τη δυνατότητα στον συνήθη κάτοχο του θρόνου να επιστρέψει στο γραφείο του αλώβητος.
Τώρα μια σπάνια έκλειψη ηλίου διασχίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες ενόψει μιας αμερικανικής προεκλογικής εκστρατείας που φέρνει αντιμέτωπους τόσο τον σημερινό πρόεδρο όσο και τον προκάτοχό του σε μια ρεβάνς που πολλοί ψηφοφόροι λένε ότι δεν θέλουν. Ενώ η εκλογική ήττα είναι μόνο ένας συμβολικός πολιτικός θάνατος, είναι δύσκολο να μην νιώσεις τουλάχιστον λίγη από αυτή την αρχαία μεσοποταμία ανησυχία αναμεμειγμένη με τον ενθουσιασμό και τη χαρά του να βλέπεις ένα από τα πιο εντυπωσιακά σόου φωτός της φύσης.
Ακόμη και στην εποχή της επιστήμης, η δεισιδαιμονία είναι δύσκολο να εξαφανιστεί, και ακόμη και οι πιο λογικοί ανάμεσά μας μερικές φορές πιστεύουν σε οιωνούς. Ακόμη και σήμερα, οι εκλείψεις διατηρούν μέρος του ιστορικού τους ρόλου ως προάγγελοι της καταστροφής.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ακροδεξιοί τρομοκράτες διαδίδουν ανόητες θεωρίες συνωμοσίας ότι η έκλειψη ηλίου θα σηματοδοτήσει επίθεση από μετανάστες χωρίς έγγραφα στις αμερικανικές πόλεις. Αλλά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από εμάς καταλαβαίνουμε τώρα ότι ένα ζώδιο στον ουρανό τόσο δραματικό όσο μια ηλιακή έκλειψη δεν καθορίζει τα γεγονότα στη Γη είναι μια σημαντική υπενθύμιση αμετάβλητων επιστημονικών αληθειών στην εποχή των θεωριών συνωμοσίας.
Σε όλη την αρχαιότητα, οι ηλιακές εκλείψεις πυροδοτούσαν φόβο επειδή φαινόταν να συμβαίνουν τυχαία και η αιτία τους δεν ήταν πλήρως κατανοητή, οδηγώντας σε φόβους για το αν ο ήλιος θα επανεμφανιζόταν.
Όπου η γνώση απέτυχε, ο μύθος γέμιζε τα κενά. Πολλοί πολιτισμοί φαντάστηκαν μια έκλειψη Ηλίου σαν ένα μυθολογικό πλάσμα που έτρωγε τον ήλιο. Στο Βιετνάμ ήταν ένας βάτραχος. Ένα πούμα στις Άνδεις. Μεταξύ των ιθαγενών της Αμερικής, ζώα από σκίουρους έως αρκούδες εκτελούσαν αυτό το έργο. Στην αρχαία Κίνα, υπεύθυνος ήταν ένας δράκος. Σε άλλους πολιτισμούς, οι μύθοι για την έκλειψη ηλίου περιστρέφονταν γύρω από μια συνάντηση ή ένα γάμο μεταξύ του ήλιου και της σελήνης.
Με την πάροδο του χρόνου, οι αρχαίοι άνθρωποι άρχισαν να προσπαθούν να καταγράφουν και να κατανοούν τις εκλείψεις επιστημονικά, αν και αυτές οι προσπάθειες ήταν ακόμα ανάμεικτες με τη μαγική σκέψη. Πριν από περισσότερα από 2.500 χρόνια, Κινέζοι αστρονόμοι κατέγραψαν εκλείψεις ηλίου, αλλά τις είδαν ως προμήνυμα για τον αυτοκράτορα, ο οποίος θα έπρεπε να απέχει από το κρέας και να κάνει τελετουργίες για να «σώσει» τον ήλιο.
Σύμφωνα με τον Έλληνα ιστορικό Ηρόδοτο, ο Θαλής της Μιλήτου ήταν ο πρώτος που προέβλεψε μια ηλιακή έκλειψη και όταν η πρόβλεψη έγινε πραγματικότητα, οι Μήδοι και οι Λυδοί, που βρίσκονταν σε πόλεμο εκείνη την εποχή, το πήραν ως οιωνό, σταμάτησαν να πολεμούν και αναζήτησαν ειρήνη. .
Μερικοί σύγχρονοι μελετητές αμφισβητούν ότι ο Θαλής έκανε ποτέ μια τέτοια πρόβλεψη, αλλά περίπου από το 100 έως το 300 μ.Χ., μελετητές από τη Μεσόγειο έως την Κίνα είχαν αρχίσει να υπολογίζουν τον χρόνο των ηλιακών εκλείψεων, αλλά δεν ήταν σε θέση να προβλέψουν πού στη γη θα ήταν ορατές. Χρειάστηκε μέχρι το 1715 για να κυριαρχήσει αυτή η ικανότητα.
Καθώς η επιστήμη αποκάλυψε τους μηχανισμούς των εκλείψεων ηλίου, μέρος του παραδοσιακού τρόμου υποχώρησε, τουλάχιστον μεταξύ των μορφωμένων. Στην πρώιμη νεότερη περίοδο (περίπου 1400-1600 μ.Χ.), οι Ευρωπαίοι συγγραφείς προσπάθησαν αντ’ αυτού να ανακτήσουν αυτή την αίσθηση του θεϊκού φόβου καταγράφοντας το χρονικό του φυσικού κόσμου που σκύβει στο σκοτάδι.
Έχουν υπάρξει πολλές ιστορίες για άλογα και άλλα ζώα που αρνούνται να κινηθούν κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης ηλίου. Μερικοί είπαν ότι τα πουλιά έπεσαν από τον ουρανό, «χτυπημένα από φόβο». Τα νυκτόβια πλάσματα μαίνονταν έξω από τις καθορισμένες ώρες τους. (Σήμερα, η επιστήμη μας λέει ότι πολλά ζώα πιστεύουν ότι πλησιάζει η νύχτα και ενεργούν ανάλογα.)
Ακόμη και για μερικούς ανθρώπους, ειδικά εκείνους με μικρή επιστημονική κατάρτιση, οι εκλείψεις παρέμειναν τρομακτικές για αιώνες, ακόμη και μέχρι τον 19ο αιώνα. Καθώς μια ολική έκλειψη ηλίου πλησίαζε στη Γαλλία το 1654, ένα ανώνυμο φυλλάδιο που αποδίδεται στον αστρονόμο Pierre Gassendi προσπάθησε να καθησυχάσει τους κατοίκους του Παρισιού ότι η έκλειψη δεν θα προκαλούσε βλάβη. Ωστόσο, το μήνυμα δεν έφτασε. Το ποσοστό αλφαβητισμού των Γάλλων ήταν περίπου 30% και πολλοί Παριζιάνοι κλείστηκαν στα υπόγειά τους για να αντιμετωπίσουν μια αναμενόμενη καταστροφή που δεν ήρθε ποτέ.
Λέγεται ότι ο Χριστόφορος Κολόμβος εντυπωσίασε τον λαό Arawak, τον οποίο προσπαθούσε να αποικίσει βίαια, προβλέποντας σωστά μια ηλιακή έκλειψη – αλλά αυτή η ιστορία είναι ψευδής. Ο Κολόμβος στην πραγματικότητα προέβλεψε ένα μοντέλο της σελήνης. Πολλοί άνθρωποι μπερδεύουν την ιστορία του Κολόμβου με μια από ένα πολύ μεταγενέστερο μυθιστόρημα. Το 1889, ο Μαρκ Τουέιν είχε πει μια παρόμοια ιστορία με μια πιο δραματική έκλειψη ηλίου για να σώσει τον ήρωα του μυθιστορήματός του «Ένας Γιάνκης του Κονέκτικατ στην Αυλή του Βασιλιά Αρθούρου» από την εκτέλεση. Και στις δύο περιπτώσεις, οι ιστορίες είχαν σκοπό να συγκρίνουν τους σύγχρονους επαγγελματίες της επιστήμης με ανθρώπους που έχουν εμμονή με τη δεισιδαιμονία.
Καθώς η δημόσια εκπαίδευση διευρύνθηκε και ο αλφαβητισμός αυξήθηκε, οι εκλείψεις ηλίου έγιναν λιγότερο πηγή φόβου και περισσότερο πηγή ενθουσιασμού και ψυχαγωγίας. Τον 19ο αιώνα, μεγάλα πλήθη συγκεντρώθηκαν για πάρτι που παρακολουθούσαν την έκλειψη Ηλίου, κοιτάζοντας μέσα από καπνιστό γυαλί για να προστατεύσουν τα μάτια τους από τον ήλιο.
Κατά τη διάρκεια της έκλειψης ηλίου το 1842, 20.000 άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων συγκεντρώθηκαν στο Περπινιάν της Γαλλίας, χειροκροτώντας το επίτευγμα του ήλιου. Αλλά ακόμη και σε αυτήν την καθυστερημένη ημερομηνία, ορισμένοι φτωχοί, αμόρφωτοι αγρότες ανέφεραν ότι ένιωσαν φόβο για την έκλειψη. «Ο ουρανός ήταν καθαρός, και όμως το φως της ημέρας έγινε πιο αμυδρό και όλα τα αντικείμενα έγιναν σκιερά, και ξαφνικά βρεθήκαμε στο σκοτάδι. «Πιστεύαμε ότι είχαμε τυφλωθεί», είπε ένας στον αστρονόμο Φρανσουά Αραγκό.
Οι εκλείψεις έφερναν πάντα μαζί τους ένα μεθυστικό μείγμα επιστήμης και δεισιδαιμονίας, αλλά σήμερα, χάρη στην εκπαίδευση και τα μέσα ενημέρωσης, σχεδόν όλοι γνωρίζουν τι είναι η ηλιακή έκλειψη και πώς να την παρακολουθήσουν με ασφάλεια. Αυτός ο θρίαμβος της επιστημονικής εκπαίδευσης μας δίνει μια αχτίδα ελπίδας ότι ακόμη και στην εποχή των fake news, της παραπληροφόρησης και των εναλλακτικών γεγονότων, η επιστημονική γνώση θα επικρατήσει τελικά. Θα μπορούσε να πάρει μόνο μερικές χιλιάδες χρόνια.
Για περισσότερες ειδήσεις και ενημερωτικά δελτία του CNN, δημιουργήστε έναν λογαριασμό στο CNN.com