Η πιο σημαντική έκθεση που θα δείτε φέτος στο Λονδίνο δεν είναι στα tates σας ή στους λευκούς σας κύβους, αλλά πίσω από τα ναυτικά όπλα, τα Spitfires και τα τζιπ, βαθιά στο Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο.
Storyteller: Η φωτογραφία του Tim Hetherington είναι σημαντική γιατί δεν δείχνει απλώς έναν προικισμένο πολεμικό φωτογράφο, αλλά έναν καλλιτέχνη που ήταν απασχολημένος με τον επαναπροσδιορισμό της πολεμικής φωτογραφίας μέχρι που η ζωή του τελείωσε τραγικά το 2011 σε ηλικία 40 ετών.
Η προσέγγιση του Hetherington δεν ήταν απλώς να πετάξει σε εμπόλεμες ζώνες και να προκαλέσει τη σφαγή. Αντίθετα, τον ενδιέφερε το πλαίσιο της σύγκρουσης.
Εργάστηκε πιο συχνά σε χώρες της Δυτικής Αφρικής όπως η Λιβερία, η Σιέρα Λεόνε και η Νιγηρία, μένοντας μακροπρόθεσμα στις περιοχές για να μάθει και να καταγράψει την κοινωνία και τον πολιτισμό. Εξέτασε από πού προέρχεται η βία και την καταστροφή που μπορεί να αφήσει πίσω της. Έψαχνε να πει μια πιο βαθιά ιστορία.
«Η φωτογραφία πολέμου έχει να κάνει συχνά με το αλεξίπτωτο, την αποτύπωση του δράματος και μετά την εξαφάνιση», λέει ο επιμελητής της έκθεσης Greg Brockett. «Αλλά με τον Tim ήταν περισσότερο η δημιουργία μακροπρόθεσμων έργων όπου γνώριζε τους ανθρώπους που φωτογράφιζε. Ήταν μια αργή διαδικασία. Αυτά τα έργα κατασκευάστηκαν εδώ και πολλά χρόνια.
«Για παράδειγμα, επέστρεψε επανειλημμένα στη Λιβερία μεταξύ 2003 και 2009. Ήταν εκεί κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης αλλά επέστρεψε μετά το τέλος της. Το έργο του είναι για ανθρώπους που έχουν παγιδευτεί σε τρομερές συγκρούσεις. Ένα ταξίδι στον πόλεμο και τις συνέπειές του».
Εάν είστε εξοικειωμένοι με το έργο του Hetherington, είναι πιθανώς οι εικόνες του από το Αφγανιστάν που παρήγγειλε το Vanity Fair. Αυτός και ο συγγραφέας Sebastian Junger έμεναν με μια διμοιρία του στρατού των ΗΠΑ σε ένα απομακρυσμένο φυλάκιο σε μια βουνοπλαγιά στην κοιλάδα Korengal.
Εκεί γυρίστηκε το εντυπωσιακό ντοκιμαντέρ της που κέρδισε το βραβείο Sundance «Retrepo», τα πλάνα του οποίου αποτελούν μέρος αυτής της πολυμεσικής εμπειρίας, αλλά η έκθεση επικεντρώνεται στις εικόνες που καταγράφονται εκεί που είναι πραγματικά αξιοσημείωτες.
Υπάρχουν ηχογραφήσεις ακραίων καταστάσεων, αλλά κυρίως αφορά το χρόνο διακοπής λειτουργίας των στρατιωτών. Χαλαρώστε, παλέψτε, σκάψτε και κοιμηθείτε. Ήταν στην τελευταία σειρά εικόνων, μια σειρά που ο Hetherington έκανε επίσης ταινία – «Sleeping Soldiers» – που το έργο του άρχισε να γίνεται πραγματικά υπερβατικό. Οι στρατιώτες μέσα κοιμούνται κουλουριασμένοι στις κουκέτες τους και μοιάζουν με παιδιά. Όταν αγκαλιάζουν ο ένας τον άλλον και συχνά ξαπλώνουν στην εμβρυϊκή θέση, είναι εξαιρετικά ευάλωτοι και δεν μπορείς παρά να νιώθεις ότι τους προστατεύεις.
Φαίνεται λίγο τετριμμένο να μιλάμε για το ανθρώπινο κόστος του πολέμου, αλλά ο Hetherington το κατάλαβε πραγματικά καλύτερα από τον καθένα. Πρόκειται για νέους ανθρώπους με αληθινά σώματα που τίθενται σε κίνδυνο για μακρινές πολιτικές αποφάσεις. Μας θυμίζει η ζωή που έχει να κάνει με την επικείμενη θάνατο.
«Η δέσμευσή τους να περνούν τόσο πολύ χρόνο με τους Στρατιώτες τους έκανε να νιώθουν περισσότερο σαν μέρος της διμοιρίας», είπε ο Γκρεγκ. «Αυτό επέτρεψε στον Tim να τους φωτογραφίσει με πιο φυσικό τρόπο. Ενδιαφέρεται για τους δεσμούς που έχουν δημιουργήσει ως ομάδα.
Το έργο δεν αφορά πραγματικά τη σύγκρουση, αλλά το πώς αναπτύσσονται οι δεσμοί και πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι σε αυτά τα περιβάλλοντα. Είναι πολύ περισσότερο για την ανθρωπολογική συμπεριφορά των ανθρώπων. Και είναι πολύ συνδεδεμένα πορτρέτα ανθρώπων».
Αυτή είναι μια αντιπολεμική φωτογραφία όπως δεν την έχετε ξαναδεί. Δεν πρόκειται για αντιστρατεύματα, είναι για το κόστος του πολέμου, τόσο για τους στρατιώτες όσο και για τους ανθρώπους που έμειναν για να μαζέψουν τα κομμάτια. Και παρουσιάζεται τόσο λαμπρά σε αυτή την έκθεση που θα σας καταπλήξει.
Η έκθεση στοχεύει να προσφέρει μια αίσθηση βύθισης στα μέρη που επισκέπτεται. Μερικοί από τους πίνακές του απλώνονται σε ολόκληρους τοίχους, δίνοντας την εντύπωση ότι βρίσκεστε πραγματικά στις τοποθεσίες. Αλλά οι εικόνες δεν το χρειάζονται αυτό – το εκπληκτικό έργο του Hetherington είναι τόσο στη στιγμή, είναι σαν να ταξιδεύεις στον χρόνο και στο χώρο, όπου μπορείς να νιώσεις τόσο τη ζεστασιά όσο και τον φόβο.
Σε μια εποχή ατέλειωτης καταστροφής και κατήφεια, όπου οι εικόνες έχουν ελάχιστο νόημα λόγω της αδυσώπησής τους, αισθάνομαι περίεργα αναζωογονητικό να θυμίζεις τη δύναμη της φωτογραφίας όταν παρουσιάζεται με αυτόν τον τρόπο. Ο Γκρεγκ λέει: «Είναι το αντίθετο από το πώς προσεγγίζουμε τις εικόνες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτή είναι μια μακροσκελής ματιά, μια λεπτή ματιά, όχι μια από την οποία περνάτε μέσα σε δύο δευτερόλεπτα. τονίζει τον ανθρώπινο παράγοντα».
Επίσης, εκτίθενται τα ημερολόγια του Hetherington, αποσπάσματα από αυτά στους τοίχους και πιο λεπτομερείς παρατηρήσεις στα ημερολόγια σε διαδραστικές οθόνες. Αυτά είναι αξιοσημείωτα ντοκουμέντα, δεδομένου ότι δεν είναι απλά αρχεία πράξεων, αλλά μια συλλογή των προβληματισμών του σχετικά με την προσέγγισή του στη φωτογραφία και τον δικό του ρόλο ως φωτογράφου. Η γραφή του μοιάζει πολύ περισσότερο με το Ways of Seeing του John Berger παρά με το Dispatches του Michael Herr.
Ο Hetherington ήταν ένας βαθύς στοχαστής και οι στοχασμοί του για τον δικό του ρόλο ενημέρωσαν ξεκάθαρα το έργο του προς το τέλος – με τρόπο που θα θεωρούνταν μετα-σήμερα αλλά μεταμοντέρνο τότε. Ενδιαφέρθηκε για το πώς η παρουσία του ως άντρας με κάμερα επηρέασε το περιβάλλον που βρισκόταν και πώς αναδείκνυε παραστάσεις στα θέματά του. Τι είναι η πραγματικότητα; Εμείς οι άνθρωποι τείνουμε να ζούμε στην ένταση μεταξύ πραγματικότητας και τεχνητότητας.
«Θέλαμε να τονίσουμε πού πήγαινε με τη δουλειά του», λέει ο Γκρεγκ, «η οποία ήταν να συμπεριλάβει τον εαυτό του στη δουλειά του». Και τι ρόλο παίζει ο image maker σε αυτό;».
Δυστυχώς, οι προσπάθειες του Hetherington προς αυτή την κατεύθυνση δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Ο Χέθερινγκτον πέθανε σε έκρηξη κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη το 2011. Η ομάδα του ταξίδευε με αντάρτες μαχητές εκείνη την εποχή και ο Hetherington πέθανε από απώλεια αίματος μαζί με τον συνάδελφό του φωτογράφο Chris Hondros.
Ήταν ένα τραγικό τέλος, αλλά όσο περνούν τα χρόνια το έργο του γίνεται όλο και πιο σημαντικό και αυτή η έκθεση είναι ένα ακόμη σημαντικό βήμα προς την απαθανάτιση του έργου του. Δεν μπορεί να λείπει.
Το “Storyteller: Photography by Tim Hetherington” προβάλλεται στο IWM London από τις 20 Απριλίου έως τις 29 Σεπτεμβρίου.