Τα τελευταία πέντε έως έξι χρόνια, ένα νέο γλυκαντικό έχει βρει τον δρόμο του σε μια ποικιλία κοινών τροφίμων. Το όνομά του είναι Neotame ή E961. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ανακοίνωσε το 2007 ότι ήταν ασφαλές να χρησιμοποιηθεί σε τρόφιμα και αναψυκτικά μια εναλλακτική λύση αντί της ασπαρτάμης, η οποία είναι πάνω από 8.000 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη.
Ωστόσο, νέα έρευνα δείχνει ότι η νεοτάμη μπορεί να μην είναι τόσο ακίνδυνη όσο πιστεύαμε αρχικά. Την περασμένη εβδομάδα ο Δρ. Havovi Chichger μια μελέτη στο περιοδικό Όρια διατροφής υποδηλώνοντας ότι ενδέχεται να βλάψει τα κύτταρα στην εντερική επένδυση. Αυτά τα κύτταρα παίζουν σημαντικό ρόλο στην πέψη των τροφίμων, στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και στην προστασία του οργανισμού από μικροβιακές λοιμώξεις.
«Το Neotame αναπτύχθηκε με στόχο να είναι μια πιο σταθερή και πιο γλυκιά εκδοχή του παραδοσιακού γλυκαντικού», λέει ο Δρ. Chichger, ερευνητής στο Anglia Ruskin University που μελετά τα neotams. «Μας ενδιέφερε η νεοτάμη γιατί είναι πολύ ασυνήθιστη – είναι χημικά παρόμοια με τα παραδοσιακά γλυκαντικά, αλλά είναι τόσο έντονα γλυκιά σε σύγκριση, πάνω από 100 φορές πιο γλυκιά από γλυκαντικά όπως η σουκραλόζη».
Με την EFSA να ανακοινώνει πρόσφατα ότι επανεξετάζει την ασφάλεια της νεοτάμης, η μελέτη προστίθεται σε έναν αυξανόμενο όγκο ερευνών που υποδηλώνουν ότι τα ακόλουθα πέντε τεχνητά γλυκαντικά μπορεί να είναι επιβλαβή για την υγεία.
Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά σε όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής.
Νεοτάμης
Η νεοτάμη έχει εισαχθεί διακριτικά σε διάφορα προϊόντα, όπως κονσερβοποιημένα φρούτα, ζελέ, αλλά και ορισμένα ανθρακούχα ποτά, γαλακτοκομικά προϊόντα και βιομηχανικά παραγόμενα κέικ. Κερδίζει δημοτικότητα μεταξύ των κατασκευαστών επειδή δεν έχει την προβληματική επίγευση που μπορεί να είναι πρόβλημα με ορισμένα γλυκαντικά, ενώ παραμένει σταθερό ακόμα και όταν εκτίθεται σε θερμοκρασίες παραγωγής έως και 450°C.
Ο Δρ. Ωστόσο, η έρευνα του Chichger έδειξε ότι όταν τα εντερικά κύτταρα εκτέθηκαν σε νεοτάμη σε ένα τρυβλίο Petri, 10 mM του γλυκαντικού μπορεί στην πραγματικότητα να αποδειχθεί τοξικό για αυτά τα κύτταρα, μια δόση που είναι εντός του αποδεκτού ημερήσιου ορίου που έχουν οριστεί από τις αρχές ασφάλειας τροφίμων.
Αν και είναι απίθανο ο μέσος άνθρωπος να καταναλώνει τόση ποσότητα νεοτάμης την ημέρα μέσω φαγητού και ποτού, φαίνεται ότι οι σχετικά χαμηλές συγκεντρώσεις του γλυκαντικού μπορούν να διαταράξουν το μικροβίωμα με διάφορους τρόπους, γεγονός που θα μπορούσε να κάνει τους καταναλωτές πιο ευάλωτους σε εντερικές ασθένειες. ακόμη και δηλητηρίαση αίματος.
«Σε συγκεντρώσεις που ένας άνθρωπος θα μπορούσε εύκολα να καταναλώνει καθημερινά, οι μελέτες μας δείχνουν μια κατάρρευση του εντερικού φραγμού και μια στροφή των βακτηρίων προς πιο επιβλαβή συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης εισβολής σε υγιή εντερικά κύτταρα, που οδηγεί σε κυτταρικό θάνατο», λέει ο Chichger.
ασπαρτάμη
Ίσως το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο γλυκαντικό, που βρίσκεται σε προϊόντα που κυμαίνονται από Diet Coke μέχρι δημητριακά πρωινού, παγωτό, γιαούρτι με χαμηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και τσίχλες χωρίς ζάχαρη. Η ασπαρτάμη είναι 180 έως 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη. Ωστόσο, το βασικό μειονέκτημα της ασπαρτάμης είναι ότι διασπάται όταν ζεσταθεί και χάνει τη γλύκα, περιορίζοντας τη χρησιμότητά της στα επιδόρπια.
Αλλά από τότε που η ασπαρτάμη εγκρίθηκε για πρώτη φορά από τις ρυθμιστικές αρχές τη δεκαετία του 1970, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι μπορεί να συνδέεται με ανησυχίες για την υγεία. Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, μελέτες σε εργαστηριακούς αρουραίους πρότειναν ότι οι υψηλές δόσεις του γλυκαντικού που λαμβάνονται για μεγάλες χρονικές περιόδους θα μπορούσαν να συνδέονται με λέμφωμα και λευχαιμία. Αν και το αποτέλεσμα τελικά απορρίφθηκε, τα αποτελέσματα διαφόρων επιδημιολογικών μελετών συνέχισαν να προκαλούν ανησυχίες.
Το 2022, μια ανάλυση διατροφικών αρχείων πάνω από μια δεκαετία από 102.865 ενήλικες στη Γαλλία συνέδεσε την υψηλότερη κατανάλωση ασπαρτάμης και ενός άλλου γλυκαντικού που ονομάζεται ακεσουλφάμη-Κ με διάφορους τύπους καρκίνου. Μεταγενέστερη έρευνα πέρυσι συνέδεσε επίσης την υψηλή κατανάλωση τροφίμων με γεύση ασπαρτάμη και άλλα τεχνητά γλυκαντικά με καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτη τύπου 2.
Μια μικρή μειοψηφία ανθρώπων μπορεί ακόμη και να εμφανίσει οξέα νευρολογικά συμπτώματα από την κατανάλωση ασπαρτάμης. Ο Erik Millstone, καθηγητής επιστημονικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Sussex, έχει μελετήσει την ασπαρτάμη για δεκαετίες και λέει ότι είναι πιθανώς μια παρενέργεια της φαινυλαλανίνης, ενός αμινοξέος που παράγεται όταν η ασπαρτάμη μεταβολίζεται. «Με βάση τα στοιχεία που έχω δει, νομίζω ότι είναι πιθανότατα όχι λιγότερο από το 3 τοις εκατό των καταναλωτών, αλλά όχι περισσότερο από το 10 τοις εκατό», λέει. «Τα προβλήματα που προκύπτουν είναι πονοκέφαλοι, θολή όραση και, σε μικρό ποσοστό των περιπτώσεων, αρκετά έντονες επιληπτικές κρίσεις. Αυτοί οι άνθρωποι πιθανότατα δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν αυτό που στην πραγματικότητα είναι αρκετά μεγάλο χτύπημα φαινυλαλανίνης στο σώμα τους».
Acesulfame potassium (Ace-K)
Το ακεσουλφάμη κάλιο εγκρίθηκε για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με ασπαρτάμη σε αναψυκτικά τύπου κόλα διατροφής από τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Επιπλέον, βρίσκεται επίσης σε ντρέσινγκ και σάλτσες σαλάτας, μαρμελάδα, ζελέ, παγωτό και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, ακόμη και σε οδοντόκρεμα και στοματικό διάλυμα.
Όπως η ασπαρτάμη και άλλα γλυκαντικά, έχει εικαστεί ότι η έντονη γεύση της ακεσουλφάμης καλίου μπορεί να διαταράξει τις φυσικές ορμονικές διεργασίες του σώματος που ελέγχουν τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα, προκαλώντας την απελευθέρωση υπερβολικών ποσοτήτων της ορμόνης ινσουλίνης, έναν από τους αιτιολογικούς παράγοντες εξέλιξης στον τύπο 2 διαβήτης. Μια μελέτη πρότεινε ότι μπορεί ακόμη και να αυξήσει την ποσότητα ζάχαρης που απορροφάται από τα κύτταρα στο έντερο, ένας πιθανός μηχανισμός που πυροδοτεί τη φλεγμονή του εντέρου.
Ωστόσο, το ακεσουλφάμη κάλιο τείνει να συνδυάζεται με άλλα γλυκαντικά για να καλύψει την πικρή του επίγευση και σύμφωνα με τον Δρ. Σύμφωνα με τον Jotham Suez, επίκουρο καθηγητή στο Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, είναι επί του παρόντος δύσκολο να αποδοθούν ορισμένες από αυτές τις ανησυχίες για την υγεία στο γλυκαντικό ενός ατόμου, επειδή πολλά τρόφιμα και ποτά περιέχουν ένα μείγμα από αυτά.
«Αυτή τη στιγμή δεν μπορείς να πεις ότι ένα γλυκαντικό είναι πιο επιβλαβές από άλλα», λέει. «Αλλά υπάρχουν μη αμελητέα στοιχεία που υποστηρίζουν μια πιθανή αιτιώδη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης τροφίμων και ποτών που περιέχουν αυτά τα γλυκαντικά και της αυξημένης αύξησης βάρους και της μειωμένης ομοιόστασης της γλυκόζης, επομένως δυνητικά αυξημένου σακχάρου στο αίμα».
Σουκραλόζη
Η σουκραλόζη χρησιμοποιείται επίσης συνήθως σε συνδυασμό με ακεσουλφάμη κάλιο σε τρόφιμα που κυμαίνονται από καρυκεύματα έως μαρμελάδες χωρίς ζάχαρη, επάλειψη φρούτων, σάλτσες για σαλάτες, αναψυκτικά διαίτης και τσίχλες.
Πέρυσι, μια νέα μελέτη προκάλεσε ανησυχίες για το γλυκαντικό. Ερευνητές από πανεπιστήμια στη Βόρεια Καρολίνα πραγματοποίησαν πειράματα με ανθρώπινα εντερικά κύτταρα. Διαπίστωσε ότι η σουκραλόζη-6-οξική, μια χημική ουσία στη σουκραλόζη, μπορεί να βλάψει το DNA, το οποίο θα μπορούσε να αυξήσει τα επίπεδα επιβλαβούς οξειδωτικού στρες και φλεγμονωδών μορίων στο έντερο.
Όμως, ενώ ένας από τους υποτιθέμενους στόχους των γλυκαντικών είναι να μειώσουν το πρόβλημα της υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης που οδηγεί σε αύξηση βάρους, φαίνεται ότι τα ίδια μπορούν να αλλάξουν τον μεταβολισμό μας, ειδικά όταν συνδυάζονται με τα συστατικά των τροφίμων μας.
Ο καθηγητής Dana Small, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο McGill στον Καναδά και ένας από τους κορυφαίους ειδικούς στον κόσμο στη σουκραλόζη, διεξήγαγε ένα πρωτοποριακό πείραμα το 2020 που διαπίστωσε ότι τα ποτά που συνδυάζουν σουκραλόζη με υδατάνθρακες βελτίωσαν τον εγκέφαλο και τις μεταβολικές αποκρίσεις σε αυτή την αλλαγή υδατανθράκων, κάνοντας τα ποτά περισσότερο επιρρεπείς στην αύξηση βάρους.
«Η δουλειά μας έδειξε ότι η σουκραλόζη σε συνδυασμό με τον υδατάνθρακα μαλτοδεξτρίνη αλλάζει τη φυσιολογική απόκριση του εγκεφάλου στη ζάχαρη αρκετά γρήγορα», λέει ο καθηγητής Small.
Σακχαρίνη
Αυτό είναι το αρχικό γλυκαντικό, που ανακαλύφθηκε το 1879. Όπως η ασπαρτάμη, η σακχαρίνη είναι αμφιλεγόμενη όλα αυτά τα χρόνια λόγω των ισχυρισμών ότι μπορεί να είναι καρκινογόνος μετά από μια καναδική μελέτη στη δεκαετία του 1970 που συνέδεσε το γλυκαντικό με τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης σε αρουραίους.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία που να συνδέουν την κατανάλωση σακχαρίνης με τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης στον άνθρωπο και η σακχαρίνη βρίσκεται επί του παρόντος σε πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα που θεωρούνται χαμηλά σε θερμίδες, όπως χυμοί φρούτων, καραμέλες, μαρμελάδες, ζελέ και μπισκότα.
Όμως, όπως και με άλλα γλυκαντικά, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες ότι η σακχαρίνη θα μπορούσε να διαταράξει το έντερο με διάφορους τρόπους, έχοντας δυνητικά ευρύτερες συνέπειες για την υγεία μας.
Παράλληλα, ο Δρ. Suez ότι υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που είναι πιο επιρρεπείς στις αρνητικές επιπτώσεις των γλυκαντικών από άλλους. Καθώς οι εξατομικευμένες διατροφικές τεχνολογίες όπως η αλληλουχία μικροβιώματος γίνονται πιο δημοφιλείς στους καταναλωτές σε όλο τον κόσμο, πιστεύει ότι το μέλλον μπορεί να περιλαμβάνει την αναζήτηση σημάτων στο μικροβίωμα του εντέρου που μπορούν να υποδείξουν πώς τα γλυκαντικά μπορεί να επηρεάσουν αυτό το άτομο.
«Καθώς σκεφτόμαστε το επόμενο βήμα, μπορεί να αφορά πραγματικά την ανάπτυξη μερικών αλγορίθμων για να μπορούμε να προβλέψουμε ποιος μπορεί να ωφεληθεί από τα γλυκαντικά επειδή, σε αντίθεση με εκείνους που επηρεάζονται από τα γλυκαντικά, αυτό το άτομο δεν θα επηρεαστεί αρνητικά από την κατανάλωσή του. ” αυτος λεει.